Historia
W XIII wieku Dörögd było własnością rodziny Dörögdiów z rodu Péc i składało się z trzech osad: Alsodörögd, Felsődörögd i Tótdörögd. Miejscowej ludności służył wówczas romański, niewielki kościół, prawdopodobnie wzniesiony jeszcze w XII wieku. W latach trzydziestych XIV wieku na jego miejscu zbudowany został większy, gotycki kościół św. Andrzeja, ufundowany przez Miklósa Dörögdiego, biskupa Egeru. Losy kościoła w okresie wczesnonowożytnym nie zostały odnotowane w źródłach pisanych. Przypuszczalnie został porzucony po wyludnieniu wsi na skutek tureckich najazdów z XVI i XVII wieku. W połowie XIX wieku jego nawę wysadzono prochem strzelniczym, a z uzyskanego materiału zbudowano spichlerz. Około 1880 roku Iván Ádám zlecił przeprowadzenie wykopalisk na terenie ruin.
Architektura
Kościół zbudowano na niewielkim wzniesieniu w północno – wschodniej części wsi. Pierwotnie była to niewielka budowla romańska, prawdopodobnie składająca się z prostokątnej nawy, od strony wschodniej zamkniętej płytką, półkolistą apsydą. Wewnątrz zachodniej części nawy mogła mieścić się empora, oparta na dwóch filarach z rzeźbionymi kapitelami.
W okresie gotyku kościół składał się z pojedynczej nawy na planie prostokąta, od zachodu poprzedzonej parą czworobocznych wież, niewiele szerszych od korpusu. Po stronie wschodniej świątynię zamykało węższe prezbiterium na rzucie kwadratu, sąsiadujące z usytuowaną nietypowo od południa zakrystią. W północno – zachodnim narożniku zakrystii kręcone schody prowadziły do kaplicy nad sklepieniem prezbiterium. Całość budowli obiegał sfazowany cokół, ale kościoła nie opinały żadne przypory. Budynek wzniesiony był z łamanego kamienia wzmacnianego w narożach kwadrami.
Wewnątrz prezbiterium nakrywało sklepienie krzyżowo – żebrowe, wsparte na umieszczonych w narożach służkach. Sklepieniem krzyżowo – żebrowym przykryta była też zakrystia. Oświetlenie prezbiterium zapewniało od wschodu wąskie, obustronnie rozglifione okno z trójlistnym zwieńczeniem. Podobne, ale mniejsze znajdowało się także po wschodniej i południowej stronie zakrystii. Prezbiterium od nawy oddzielała arkada tęczy, z zakrystią natomiast łączyło się portalem. Ściany prezbiterium pokryte były barwnymi malowidłami.
Stan obecny
Do czasów obecnych zachowały się jedynie niezadaszone mury prezbiterium z kaplicą na piętrze oraz zakrystia ze znacznie obniżoną do poziomu cokołu ścianą południową. W całości lub częściowo zachowały się dwa okna zakrystii i po jednym oknie prezbiterium oraz kaplicy. Widoczne są również służki sklepienne z kapitelami w prezbiterium. Z kościoła romańskiego pochodzi XII-wieczna głowica filaru w kształcie człowieka, eksponowana w muzeum Tihany, oraz zdobiona plecionką czasza chrzcielnicy w kształcie krzyża umieszczona w nowożytnym kościele.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Koppány T., A Balaton-felvidék románkori templomai, „A Veszprém Megyei Múzeumok Közleményei 1”, Veszprém 1963.