Historia
Solymár nazwę uzyskało od ludności służebnej, trudniącej się sokolnictwem na potrzeby władców z pobliskiego ośrodka w Óbuda. W XIII wieku system służebny zaczął zanikać, a mieszkańcy zaczęli płacić daniny usługami rolniczymi. Osada przeszła w ręce palatyna Mojsa, od którego przejął ją później Nána z rodu Baár-Kalán. Jego testament spisany w 1266 roku był pierwszym dokumentem, w którym odnotowane zostało Solymár. Nána pozostawił osadę dominikankom z Wyspy Małgorzaty, które choć przejściowo utraciły ją za czasów Władysława IV Kumańczyka, to odzyskały wieś za panowania króla Karola I. W 1355 roku w posiadanie Solymár wszedł drogą wymiany dóbr ród Lackfiaków, którzy około 1355-1390 na wzgórzu nad osadą ufundowali zamek, wykorzystywany w czasie podróży i pobytów w Budzie.
Rodzina Lackfiak nie posiadała zamku zbyt długo, gdyż już w 1396 roku utraciła go kiedy István Lackfi zwrócił się przeciwko Zygmuntowi Luksemburskiemu. W następnym roku król zastawił Solymár rodzinie Jakcs z Kusal, ale wkrótce, między 1401 a 1404 rokiem, zamek wrócił w ręce króla. Był własnością królewską aż do 1442 roku, kiedy wdowa po królu Albrechcie, królowa Elżbieta, podarowała go swoim stronnikom. Następnie należał do Cudarów z Ónod, później do rodziny Rozgonyiak, zaś w 1449 roku właścicielem był János Hunyadi, po którym zamek przeszedł na możny ród Garai. Po wymarciu rodziny stał się własnością Jánosa Corvina, który po 1490 roku sprzedał go szambelanowi Balázsowi Ráskai. W 1496 roku król Władysław II Jagiellończyk nabył Solymár od Ráskaiów w zamian za zamek Vígľaš (Végles).
W XVI wieku zamek, tak jak we wcześniejszym stuleciu, bardzo często zmieniał właścicieli, co nie sprzyjało jego rozbudowie. W 1518 roku wymieniony został wśród dóbr królewskich nielegalnie posiadanych przez panów (prawdopodobnie Podmanickich), a następnie stał się własnością królewskiego skarbnika Eleka Thurzó, który w 1526 roku przekazał go Ludwikowi II. Jeszcze przed bitwą pod Mohaczem król podarował zamek i sąsiednie dobra despocie Pavle Bakićowi, który uciekł z Serbii. Po bitwie pod Mohaczem Bakić stał się zwolennikiem Ferdynanda Habsburga, jednak w 1529 roku jego przeciwnik, król Jan Zapolya, zdobył Budę z pomocą Turków, a Bakić stracił Solymár. Gdy niedługo później Buda znalazła się pod panowaniem tureckim, niewielki i pozbawiony większego znaczenia zamek prawdopodobnie został spalony i opuszczony.
Architektura
Zamek zbudowany został na wzgórzu, w pobliżu drogi łączącej Budę z Ostrzyhomiem i Wiedniem. Wzniesienie o wydłużonej z grubsza na linii wschód – zachód formie, w planie miało kształt zbliżony do owalu. Kształt ten nadał formę murom obronnym poprowadzonym wzdłuż krawędzi stoków, otaczającym obszar o wymiarach około 30 x 80 metrów. Część wschodnia była nieco szersza od zwężającej się partii zachodniej, a wszystkie narożniki były mniej lub bardziej zaoblone.
Mur zapewniał jedyną obronę, zamek nie posiadał bowiem pierwotnie żadnej wieży lub baszt. Tylko przy północnej kurtynie wzniesiony był budynek mieszkalny o wymiarach 9 x 17 metrów, oparty o fragment muru obronnego. Posiadał on dwie lub ewentualnie trzy kondygnacje oraz dwa trakty na najniższym poziomie, z wejściem otwierającym się od wschodu. W pobliżu znajdowała się też główna brama wjazdowa na dziedziniec, ulokowana w północno – wschodniej części zamku. Zapewne zabudowę we wczesnym okresie uzupełniały przy murach prostsze, być może drewniane budynki, takie jak magazyny, spiżarnie, kwatery, kuchnie, warsztaty, a także studnia przy południowej kurtynie. W XV wieku wnętrze głównego budynku mieszkalnego było przekształcane, między innymi umieszczono w nim piece z glazurowanych kafli.
Na przełomie XV i XVI wieku we wschodniej części dziedzińca zbudowana została początkowo wolnostojąca, czworoboczna wieża o wymiarach 7 x 7 metrów, w kolejnych latach włączona w odcinek poprzecznego muru, który oddzielił wschodnią część dziedzińca zamkowego. Być może budowa wieży miała związek z narastającym zagrożeniem tureckim, choć jej wymiary i usytuowanie wskazywałyby, iż pełniła raczej rolę strażniczo – ostrzegawczą, a nie obronną. Ponadto w XVI wieku ponownie przebudowano budynek mieszkalny. W jego piwnicę wstawiono dwa filary przyścienne a od zachodu usytuowano nowe, prostokątne pomieszczenie.
Stan obecny
Zamek jest dziś trwałą ruiną z zakonserwowanymi i nadbudowanymi reliktami muru obwodowego dziedzińca, zachowanymi na wysokości kilku metrów za wyjątkiem strony wschodniej. Widoczne są także piwnice domu mieszkalnego oraz dolna partia wieży z przełomu XV i XVI wieku, nadbudowana współczesną drewnianą konstrukcją służącą za platformę widokową. Podobnie w drewnie wzniesiona została współczesna brama wjazdowa. Zamek udostępniony jest dla turystów.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Megyeri E., Középkori üvegleletek a solymári vár mélypincéjéből, „Castrum 20”, Budapest 2017.
Zulauf G., A solymári középkori vár, “Várak, kastélyok, templomok”, kötetszám október, Pécs 2006.