Historia
Pierwsza wzmianka o wsi zwanej dziś Rábaszentmiklós odnotowana została w 1287 roku, kiedy to król Władysław IV Kumańczyk podarował okoliczne, niezamieszkane od najazdu mongolskiego ziemie („terra Byka”), które po śmierci poprzedniego właściciela przeszły w ręce króla a następnie w posiadanie niejakiego Gergely, syna Imre z Osl. Według przekazu w osadzie znajdował się już kościół pod wezwaniem św. Mikołaja, nieużytkowany od czasu zniszczenia w 1241 roku. Zbudowany został on najpóźniej w pierwszej lub początku drugiej ćwierci XIII wieku.
W 1316 roku sporządzono kolejny akt darowizny wsi, w którym król Karol Robert podarował ją sługom komesa László Hrussó z Péc. Nieco później, w 1333 roku, krewni Jánosa Nembéli Péc, synowie Ivánki i Aladára, podarowali w drodze wymiany wioskę Szentmiklós wraz z kościołem biskupowi Győr. Nie zmieniła ona już przynależności aż do XVI wieku, kiedy to została wyludniona podczas wojen turecko-węgierskich. Wraz z odejściem lub wymordowaniem mieszkańców kościół zapewne popadł w ruinę.
W 1626 roku wieś była jeszcze wymieniana w źródłach historycznych jako opuszczona. Nowi osadnicy przybyli dopiero w 1701 roku, za czasów biskupa Ágosta Keresztély. Niedługo później, w 1720 roku, kościół św. Mikołaja został przebudowany i powiększony o kapliczny aneks południowy. Na przełomie XVIII i XIX wieku powiększono go o więżę. W czasach nowożytnych nie był już samodzielną parafią. Początkowo funkcjonował jako filia kościoła we wsi Mórichida, a od 1783 roku filia Árpás.
Architektura
Kościół wybudowano pośrodku osady usytuowanej w zakolu rzeki Marcal. Wzniesiono go z wapienia łączonego mocną, wapienną zaprawą i pokrytego cienkim, pobielonym tynkiem. Pierwotnie składał się ze zbudowanych w jednym etapie kolistej nawy, podkowiastej apsydy po stronie wschodniej (pełniącej rolę prezbiterium) i nietypowo kolistej zakrystii po stronie północnej, także o formie apsydy.
Elewacje kościoła przebite były małymi oknami o półkolistych zamknięciach i obustronnych rozglifieniach. Jedno takie okno doświetlało prezbiterium od wschodu, prawdopodobnie kolejne znajdowało się po stronie południowej. Pojedyncze okno mieściło się też we wschodniej części zakrystii, a przynajmniej dwa oświetlały nawę, przy czym te ostatnie osadzono znacznie wyżej od apsyd. Jedno z okien przepruto w dziwnym miejscu, w krótkim odcinku muru nawy między prezbiterium a zakrystią.
Prezbiterium i zakrystia były przykryte sklepieniami oraz wyposażone w ceglaną posadzkę, której poziom w nawie i prezbiterium był taki sam, a w zakrystii o jeden stopień wyższy niż poziom nawy. W zachodniej i północnej części muru zakrystii utworzono po jednej wnęce. Z nawą zakrystia łączyła się przejściem pozbawionym drzwi, natomiast pierwotne wejście do kościoła znajdowało się po południowo – zachodniej stronie nawy.
Stan obecny
Kościół został znacznie przebudowany w okresie nowożytnym. Podczas barokowych prac mocno przemurowano ściany nawy, zwłaszcza ich górne partie, a następnie dobudowano aneks południowy i wieżę zachodnią, co związane było z częściowym wyburzeniem oryginalnych murów na tamtych odcinkach. Wewnątrz założono ceglane, barokowe sklepienie w nawie, którego budowa spowodowała zamurowanie części oryginalnych okien. Zmieniony został poziom wysokości posadzek, przeciwny niż w średniowieczu (zakrystia położona jest dziś niżej niż nawa). W trakcie XX-wiecznych prac renowacyjnych przywrócono średniowieczne okno zakrystii. Ponadto pierwotne romańskie, kamienne sklepienie rozciąga się nad prezbiterium i zakrystią, widoczne jest też jedno oryginalne okno prezbiterium i dwa okna nawy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Csaba L., Rábaszentmiklós középkori temploma, „Arrabona – Múzeumi közlemények”, 44/1, Győr 2006.