Historia
Mnisi norbertańscy (premonstratensi) przybyli na Wyspę Małgorzaty (w średniowieczu zwaną Wyspą Królików) w czasach panowania króla Andrzeja II, przed 1234 rokiem. Osiedli przy starszym kościele św. Michała, który w tymże roku wpisany został na listę norbertańskich konwentów, i przy którym mieli pełnić obowiązki duszpasterskie.
Początkowo niewielki klasztor cieszył się wsparciem królewskim, a w 1241 roku zabudowania na wyspie, w odróżnieniu od pozostałych siedzib królewskich Budy, uniknęły zniszczenia z rąk Mongołów. Wyspa stała się wówczas tymczasowym miejscem zamieszkania Beli IV i jego dworu. Znaczenie klasztoru norbertańskiego zmalało jednak, w związku z budową dla królewskiej córki okazałego kompleksu klasztornego dominikanek, z którymi norbertanie wkrótce zaczęli wchodzi w spory. Pomimo tego jeszcze w XIII wieku pierwotny kościół św. Michała został przebudowany na większą świątynię, a w XIV wieku powiększony o gotyckie aneksy. Klasztor funkcjonował do czasu zajęcia Budy przez Turków w 1541 roku, kiedy to porzucony popadł w ruinę.
Podczas okupacji z drugiej połowy XVI wieku i pierwszej połowy XVII wieku, Turcy nie prowadzili na wyspie żadnych prac budowlanych, jedynie pomiędzy coraz bardziej zrujnowanymi budowlami wypasali konie. Również po odzyskaniu Budy przez chrześcijan w 1686 roku ruiny pozostawiono własnemu losowi, przeznaczając wyspę na park i miejsce odpoczynku, przez co niewielki konwent norbertański przykryty został pokładami ziemi i roślinności. Ruiny odsłoniła częściowo dopiero wielka wichura z 1914 roku, po której w okresie międzywojennym zaczęto prowadzić prace badawcze. Ich uwieńczeniem była odbudowa kościoła św. Michała, zakończona w 1932 roku.
Architektura
Klasztor norbertański usytuowany został w północnej części wyspy, bliżej jej wschodniego, otoczonego wodami Dunaju brzegu. Jego najważniejszą budowlą był kościół św. Michała, który pierwotnie w XII wieku był bardzo małą świątynią o kwadratowej nawie i z węższym, bardzo krótkim, czworobocznym prezbiterium po stronie wschodniej.
W XIII wieku na miejscu starszej świątyni wzniesiono z łamanego kamienia większą, jednonawową budowlę, wzmocnioną w narożnikach kwadrami. W zachodnią część korpusu wbudowana została niewysoka, czworoboczna wieża, natomiast od wschodu kościół zamknięto półkolistą apsydą. Wewnątrz podstawę wieży stanowiła empora, oparta na dwóch czworobocznych w przekroju filarach. Wejście do kościoła prowadziło od zachodu, poprzez wysunięty ryzalitowo portal. Od południa kościół sąsiadował z podłużnym pomieszczeniem, na wschodzie zamkniętym półkoliście, być może pełniącym rolę kaplicy lub będącym częścią zabudowań klauzury.
W XIV wieku po północnej stronie wschodniej części kościoła zbudowana została kaplica, w planie przypominająca pierwotny, romański kościół, składała się bowiem z prawie kwadratowej nawy oraz węższego, czworobocznego prezbiterium po stronie wschodniej. Powiększono także podłużne pomieszczenie po południowej stronie kościoła, które zaopatrzono od zachodu w małą, prostokątną salę, otwartą na podłużną część wschodnią.
Stan obecny
Dawne zabudowania klasztorne składają się dziś jedynie z odbudowanego w okresie międzywojennym na XIII-wiecznych fundamentach kościoła św. Michała oraz przyległej do niego od północy XIV-wiecznej kaplicy, obecnie pełniącej rolę zakrystii. Po pozostałych zabudowaniach nie ma widocznych gołym okiem śladów, za wyjątkiem reliktów murów przyziemia budowli po południowej stronie kościoła.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Bercsek P., Mûalkotások a Margitszigeten, Budapest 2013.
Gerevich L., Budapest művészete az árpád-korban [w:] Budapest története I. Az őskortól az Árpád-kor végéig, red. L.Gerevich, Budapest 1975.