Historia
Kościół w Abaújkér prawdopodobnie zbudowany został około połowy XIII wieku, a w XV stuleciu przeprowadzono w nim mniejsze modyfikacje w stylistyce gotyckiej (powiększono między innymi część okien). Samą wieś odnotowano po raz pierwszy w źródłach pisanych w latach 1252 i 1255. Następnie wspominano ją w papieskich rejestrach parafialnych dziesięcin z lat 30-tych XIV stulecia, choć nie pozostawiły one nazwy pierwotnego wezwania świątyni. W pierwszej połowie XIX wieku kościół został poddany nowożytnej renowacji.
Architektura
Kościół otrzymał układ typowy dla wiejskiej, późnoromańskiej lub wczesnogotyckiej budowli sakralnej, składający się z jednonawowego korpusu na planie prostokąta oraz węższego, niższego i krótszego prezbiterium, także wzniesionego na planie prostokąta, choć obie części budowli nie były idealnie symetryczne. Zostały one przykryte osobnymi dachami dwuspadowymi. Elewacje kościoła pierwotnie były gładkie, pobawione przypór.
Początkowo oświetlenie kościoła zapewniono jedynie bardzo wąskimi, szczelinowymi oknami o półkolistych zwieńczeniach, bardziej przypominającymi otwory strzeleckie niż okna świątyni. Cztery takie otwory utworzono w południowej ścianie nawy oraz po jednym w ścianie wschodniej i południowej prezbiterium, przy czym to ostatnie zostało powiększone w okresie gotyku do formy ostrołucznej, podobnie jak dwa z okien nawy. Zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną północna ściana nawy pozbawiona została jakichkolwiek otworów, natomiast nieco bardziej nietypowe było pozbawienie okien muru północnego prezbiterium i zachodniego nawy. Zwyczaj ten miał niewątpliwie znaczenie praktyczne, bowiem to od strony południowej uzyskać można było najwięcej słonecznego światła. Możliwe również były ideowe podstawy tej praktyki, wynikającej być może ze średniowiecznego mistycyzmu, który stronę północną rezerwował dla złych mocy, od których trzeba się było odgrodzić.
Wejście do wnętrza utworzono w zachodniej części południowej ściany nawy, w płytkim ryzalicie wysuniętym przed elewację budowli. Umieszczono tam prostokątne ościeża wykonane z kamiennych, dokładnie opracowanych kwadr, z nadprożem profilowanym dwoma półkolistymi wałkami. Pierwotnie było ono pokryte barwnymi malowidłami.
Wewnątrz ponad nawą założono płaski strop, natomiast prezbiterium przykryto sklepieniem kolebkowym. Obie surowe i proste części kościoła, pierwotnie zapewne tonące w półmroku, rozdzieliła pozbawiono zdobień półkolista arkada tęczy. Być może już w średniowieczu w zachodniej części nawy funkcjonowała murowana empora, podparta kamiennymi filarami.
Stan obecny
Kościół zachował pierwotny, wczesnogotycki układ i kilka otworów okiennych z czasów budowy świątyni. Trzy z nich otrzymały pod koniec średniowiecza formy gotyckie. Przetrwał też odnowiony portal wejściowy, a także arkada tęczy i sklepienie prezbiterium. Nowożytne przekształcenia ograniczyły się do podparcia budowli przyporami, przebicia nowego portalu i okna od zachodu oraz wzniesienia drewnianej wieżyczki nad zachodnią częścią nawy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Tajkov P., Sakrálna architektúra 11 – 13 storočia na juhovýchodnom Slovensku, Košice 2012.