Historia
Kaplica w Welsh St Donats („Capella Sancti Donati”) po raz pierwszy wymieniona została w źródłach pisanych w 1180 roku, jako własność opactwa benedyktyńskiego w Tewkesbury. Do formy kościoła rozbudowana została zapewne w XIII wieku, a w XIV i XV stuleciu budynek przekształcono w stylistyce gotyckiej. W 1482 roku po raz pierwszy odnotowano nazwę Welsh St Donats, używaną zapewne dla odróżnienia w stosunku do angielskiego St Donats na wybrzeżu. Do 1563 roku kościół św. Donata służył tej osadzie jako świątynia parafialna. Pod koniec XIX stulecia znajdował się już w bardzo złym stanie, dlatego musiano w 1891 roku przeprowadzić jego renowację. Kolejne, mniejsze naprawy zostały dokonane w 1907 roku. Pod koniec XX wieku z budowli usunięto nowożytne tynki, pozostawiając kamienne elewacje.
Architektura
Kościół z XIII wieku składał się z prostokątnej w planie, szerokiej nawy oraz dużo mniejszego, węższego i niższego prezbiterium po wschodniej stronie. Prezbiterium zamknięto ścianą prostą, uzyskało więc ono również rzut czworoboczny. Prawdopodobnie w XV wieku od strony zachodniej dostawiona została przysadzista wieża, której górną, oddzieloną gzymsem kordonowym partię, zwieńczoną przedpiersiem z ozdobnym krenelażem, przekształcono na początku XVI wieku.
Portal wejściowy do kościoła umieszczono w południowej ścianie nawy. Został on poprzedzony u schyłku średniowiecza prostą kruchtą. Drugie wejście dla księdza umieszczone zostało w południowej ścianie prezbiterium. Pierwotne otwory okienne kościoła były zapewne dość wąskie i niewysokie, rozglifione do wnętrza, być może zamknięte trójliśćmi. W okresie późnego średniowiecza wprowadzono maswerkowe okna dwudzielne o czworobocznych obramieniach w stylistyce angielskiego gotyku wertykalnego.
Wnętrze nawy i prezbiterium kościoła połączone zostało wąską, pozbawioną profilowania arkadą tęczy, pierwotnie zapewne rozdzieloną drewnianą przegrodą lektorium, na piętro której prowadził otwór w murze ponad posadzką po północnej stronie arkady. Obie części kościoła otwarte zostały na więźbę dachową, w nawie opartą na przyściennych kamiennych konsolach. Konstrukcję więźby nawy utworzono z krokwi, łukowych, złożonych z trzech elementów jętek (arch-braced collar truss) oraz belek stężenia wiatrowego osadzonych na dwóch poziomach pomiędzy płatwiami.
We wschodniej ścianie prezbiterium umieszczono nietypową wąską i wysoką wnękę, przeznaczoną zapewne na figurę lub malowidło. Zwieńczona została ona łukiem w tzw. ośli grzbiet i trójliściem. Z jej powodu wschodnie okno po powiększeniu w okresie późnego gotyku przesunięte zostało z osi kościoła. Oprócz wschodniej wnęki, w południowej ścianie prezbiterium umieszczona została czworoboczna wnęka z pisciną.
Stan obecny
Kościół zachował średniowieczne mury obwodowe wszystkich elementów budowli, lecz większość otworów okiennych została poddana modernizacji w okresie nowożytnym i współcześnie. Być może powtarzają one oryginalne formy, gdyż zachowany oryginalny otwór w południowej ścianie wieży jest zamknięty trójliściem, podobnie jak okna wiktoriańskie. Nowożytna może być również górna część kruchty, przebudowanej w XVII lub XVIII wieku. Wewnątrz nawy i prezbiterium zachowała się późnośredniowieczna, drewniana więźba dachowa. Oryginalna jest wnęka w ścianie wschodniej prezbiterium, prawdopodobnie z XIII wieku pochodzi zachowana chrzcielnica.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliography:
Evans L., The Parish Church of St. Donat, Welsh St. Donats. A Guide for Visitors, Welsh St. Donats 2003.
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.