Historia
Benedyktyński klasztor w Usk ufundowany został pomiędzy 1174 a 1176 rokiem, przez Ryszarda de Clare zwanego „Mocny Łuk” (Strongbow), w okresie pomiędzy odzyskaniem Usk od Walijczyków, a datą jego śmierci. Był to jeden z zaledwie trzech żeńskich konwentów w średniowiecznej Walii. Ponadto kościół klasztorny służył także jako świątynia parafialna, w związku z czym w XIII wieku został powiększony. Ród de Clare posiadał prawo patronatu do 1322 roku, kiedy to król Edward II przekazał go swemu faworytowi Hugonowi Despenserowi młodszemu. Pięć lat później patronat odzyskała Elizabeth de Clare, która za życia obdarzyła klasztor licznymi przywilejami, a po śmierci zostawiła hojny spadek (ponad 6 £ i dwa złotogłowia).
Na początku XV stulecia konwent został zniszczony w wyniku walijskiego powstania Owaina Glyndŵra. Podczas odbudowy wzniesione zostały dwie nowe kruchty, prawdopodobnie z fundacji Sir Williama Herberta, budowniczego zamku Raglan. Walijski kronikarz Adam of Usk jeszcze jakiś czas później wysyłał prośby do papieża o możliwość udzielania odpustów przez siostry dla odwiedzających kaplicę św. Radegunda pielgrzymów, z powodu spustoszeń poczynionych przez wojnę.
W 1536 roku klasztor uległ kasacji, a kościół św. Marii pełnił już tylko funkcję świątyni parafialnej. Niestety w trakcie reformacji zniszczeniu uległo prezbiterium, ramiona transeptu oraz większość zabudowy klasztornej. Poważną renowację i rozbudowę przeprowadzono w 1884 roku, kiedy Thomas Henry Wyatt zadaszył przejście obok wieży tworząc zakrystię i dodał kolejne przęsło do nawy. Kolejna renowacja została podjęta w latach 1899-1900, kiedy to wstawiono nowe okna i wymieniono dach naw.
Architektura
Klasztor usytuowano około 270 metrów od zamku, na południowy – wschód od rynku, wewnątrz obwodu obwarowań miejskich. Pomimo tego teren klasztoru odgrodzony był własnym murem w obręb którego prowadził zachowany do dziś budynek bramny.
Kościół z XII stulecia składał się z prostokątnej nawy, czworobocznej, środkowej wieży, północnego i południowego transeptu oraz wzniesionego na planie czworoboku prezbiterium, być może zakończonego na wschodzie apsydą. Także ramiona transeptów były zakończone od wschodu półkolistymi apsydami, rozwiązaniem rzadkim na terenie Walii. W XIII wieku dobudowana została prostokątna nawa północna, którą przykryto osobnym, dwuspadowym dachem. Na nawę główną otwarta została szerokimi arkadami opartymi na dwóch okrągłych w przekroju filarach. Dwa wieki później została ona dodatkowo poszerzona.
W okresie średniowiecza, przeznaczona dla mniszek nawa główna, była oddzielona od przeznaczonej dla wiernych nawy północnej, formą parawanu, czyli lektorium. Kolejne, zachowane do dziś, rzeźbione i malowane lektorium z XV wieku, oddzielało prezbiterium od nawy. Także w XV wieku dobudowane zostały do naw dwie podsklepione kruchty, w stylu angielskiego gotyku wertykalnego. Jedną umieszczono od strony zachodniej, a drugą od strony północnej.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego z najstarszego kościoła klasztornego zachowała się tylko wieża oraz jedna ze ścian północnego ramienia transeptu oraz XII-wieczna chrzcielnica z czterema wałkami osadzonymi wokół podstawy. Miejsce średniowiecznego północnego ramienia transeptu zajmuje dziś nowożytna zakrystia, nie zachowało się również całkowicie rozebrane prezbiterium. Nawa główna została mocno przebudowana i przedłużona o zachodnie przęsło w XIX wieku, kiedy to też gruntownie przekształcono jej ścianą południową. W niezmanionej formie przetrwała XV-wieczna nawa północna kościoła wraz z dwoma kruchtami. Spośród średniowiecznych zabudowań klasztornych zobaczyć można jedynie dwukondygnacyjny budynek bramny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Burton J., Stöber K., Abbeys and Priories of Medieval Wales, Chippenham 2015.
Salter M., Abbeys, priories and cathedrals od Wales, Malvern 2012.
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.
Wooding J., Yates N., A Guide to the churches and chapels of Wales, Cardiff 2011.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, Priory Church of St Mary A Grade I Listed Building in Usk, Monmouthshire.