Historia
Kościół św. Mikołaja zbudowany został na początku XIV wieku. Możliwe, że dokonano wówczas odbudowy wcześniejszej świątyni, która spłonęła w 1296 roku, w trakcie pożaru osady podpalonej przez Walijczyków. Bardziej jednak prawdopodobnie, ze względu na brak wyraźnych XIII-wiecznych detali architektonicznych, że na miejscu starego zniszczonego kościoła wzniesiony został całkowicie nowy. Otrzymał on rozwinięty układ przestrzenny, bowiem w XIII wieku osada Trelleck (Trellech) była jedną z większych na terenie regionu Gwent. W późniejszym okresie średniowiecza podupadła, co między innymi spowodowało pozostawienie kościoła św. Mikołaja bez żadnych większych przekształceń. W 1792 roku odnotowano, iż podczas burzy częściowo zawaliła się wieża. Odbudowa, zwłaszcza iglicy, miał miejsce zapewne jeszcze w tym samym roku. W latach 1893-1894 i w 1903 roku kościół przeszedł renowację, która na szczęście nie wprowadziła większych zmian architektonicznych.
Architektura
Kościół został zbudowany z czerwono – szarego piaskowca, po wschodniej stronie płynącego płytką doliną strumienia. W okresie średniowiecza składał się z okazałego trójnawowego korpusu o formie pięcioprzęsłowej bazyliki, dużo niższego, prostokątnego prezbiterium od strony wschodniej, i czworobocznej wieży po stronie zachodniej, przy czym nawy boczne zostały przedłużone bocznymi pomieszczeniami, obejmującymi wieżę od północy i południa. Prawdopodobnie pod koniec XVI wieku przy nawie południowej dobudowana została kruchta.
Ściany naw bocznych kościoła wsparto od zewnątrz uskokowymi przyporami, umieszczonymi na linii podziałów przęseł. Pomiędzy przyporami przepruto wąskie, rozglifione do wnętrza, zamknięte trójliśćmi okna (oprócz ślepego skrajnego przęsła wschodniego nawy południowej). Podobne okna umieszczone zostały w ścianach nawy głównej (clerestorium). Dodatkowo trójdzielne, ostrołuczne okna doświetliły nawy boczne od strony wschodniej, a dwudzielne od strony zachodniej. W elewacji zachodniej wieży umieszczono portal wejściowy i duże ostrołuczne okno z czterodzielnym maswerkiem. Nad nim mury wieży zostały zwężone pochyłym uskokiem. Dwie górne kondygnacje wieży doświetlono już tylko z każdej strony drobnymi oknami lancetowatymi. W koronie czworobocznej partii wieży osadzono przedpiersie zwieńczone krenelażem, raczej o funkcji dekoracyjno – reprezentacyjnej niż obronnej. Otoczyło ono wysoką, strzelistą iglicę.
Wewnątrz kościoła prezbiterium od nawy oddzielone zostało niską, profilowaną arkadą o prawie dwuspadowym zamknięciu, natomiast nawy korpusu porozdzielano ostrołucznymi arkadami opartymi na ośmiobocznych filarach z płaskimi, bogato profilowanymi kapitelami i ośmiobocznymi, fazowanymi cokołami. Wysoką ostrołuczną arkadą otwarto także na nawę główną przyziemie wieży. Żadna część kościoła nie została zasklepiona. Pomimo zastosowania masywnych przypór, wszędzie umieszczono drewniane stropy lub otwartą więźbę dachową.
Stan obecny
Większość widocznego obecnie kościoła to efekt prac średniowiecznych budowniczych, za wyjątkiem iglicy wieży odbudowanej pod koniec XVIII wieku i przebudowanego w XIX wieku prezbiterium, kiedy to podwyższono także nieco arkadę łuku tęczowego (jego profilowanie jest zbliżone do oryginalnego). Pomimo przebudowy w prezbiterium zachowała się pierwotna piscina w ścianie południowej oraz półkolisty portal południowy. Co wyjątkowe na terenie Walii, większość licznych okien kościoła posiada oryginalne, nie wymienione w XIX wieku ościeża, nie licząc tych umieszczonych w prezbiterium, dwóch w nawie północnej i wschodniego w ścianie szczytowej nawy głównej. Wymianie poddano natomiast cały strop w korpusie i części prezbiterialnej. W trakcie jego zakładania obniżona została nieco kalenica korpusu, co widoczne jest do dzisiaj na zewnętrznej elewacji wieży.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Newman J., The buildings of Wales, Gwent/Monmouthshire, London 2000.
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.