Historia
Kościół św. Marii w Tenby został wzniesiony w XIII wieku, a w XV stuleciu znacząco rozbudowany. Główne prace konserwatorskie zostały podjęte w latach 1855-1869, a następnie na przełomie XIX i XX wieku. Obejmowały one między innymi wymianę okien i wyposażenia wewnątrz kościoła oraz dobudowanie północnej kruchty i zakrystii.
Architektura
Kościół z początku XIII wieku składał się zapewne z prostokątnej nawy głównej, prezbiterium i wąskiej nawy południowej. Pod koniec XIII stulecia nietypowo, gdyż po południowej stronie prezbiterium, dobudowana została wieża. Po południowej i północnej stronie kościoła istniały w tym czasie kaplice, ustawione niczym transepty.
Główna przebudowa z XV wieku rozpoczęła się na początku stulecia od wzniesienia nawy północnej i kaplicy po zachodniej stronie wieży oraz południowo – wschodniej kaplicy wzdłuż prezbiterium, otwartej do wnętrza dwoma arkadami. Około 1450 roku chór otrzymał wyższe mury i kryptę oraz został wydłużony w kierunku wschodnim. Prezbiterium miało także kaplicę na poddaszu po zachodniej stronie, oświetloną przez okna clerestorium (tłumaczy to dużą wysokość prezbiterium i niski poziom późniejszej północnej kaplicy przy prezbiterium).
Więźba dachowa prezbiterium powstała około 1470 roku, następnie ponowne zadaszono nawę główną i powiększono nawę południową tak, aby nowa ściana południowa obejmowała wcześniej dobudowaną tam kaplicę. Od strony nawy środkowej otwierała się ona, podobnie jak nawa północna, pięcioma ostrołucznymi, profilowanymi arkadami, rozstaw filarów międznawowych był jednak niesymetryczny. Na osi nawy głównej umieszczono późnogotycki portal wejściowy zwieńczony mocno profilowanym i zdobionym płaskorzeźbioną inskrypcją łukiem w ośli grzbiet.
Około 1475-1480 roku dostawiono północno – wschodnią kaplicę z trzema arkadami od strony prezbiterium i jedną od strony nawy północnej. Otrzymała ona nieregularną formę, z ukośnie oprowadzoną ścianą północną i krótką ścianą wschodnią. Pod koniec XV wieku dodano iglicę wieży o wysokości sięgającej aż 45 metrów, a także południową i zachodnią kruchtę.
Stan obecny
Kościół w Tenby jest dziś największą świątynią parafialną w Walii, świadectwem bogactwa i prosperity, jakie przeżywało miasto w okresie średniowiecza. Jego współczesna sylwetka jest wynikiem późnogotyckiej rozbudowy, lekko jedynie zatartej przez dobudowanie nowożytnej północnej kruchty i zakrystii oraz rozebraniem w 1831 roku średniowiecznej kruchty zachodniej. Najstarsze, XIII-wieczne fragmenty kościoła znajdują się w dolnych partiach wieży, z tego okresu pochodzi także południowy portal wejściowy. Wewnatrz kościół posiada chrzcielnicę z XV wieku oraz grobowce Tomasza i Johna White, burmistrzów Tenby z XV stulecia. Tomasz White zasłynął z tego, iż ukrywał młodego Henryka Tudora przed królem Ryszardem III.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of South-West Wales, Malvern 2003.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, VII County of Pembroke, London 1925.
Wooding J., Yates N., A Guide to the churches and chapels of Wales, Cardiff 2011.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, Church of Saint Mary in Liberty A Grade I Listed Building in Tenby, Pembrokeshire.
Strona internetowa coflein.gov.uk, St Mary’s church, Tenby, Church of St Mary in Liberty.