Historia
Pierwszy kościół w Talgarth, siedzibie władców walijskiego królestwa Brycheiniog, zbudowany został prawdopodobnie w XII wieku. Wezwanie otrzymał od świętej Gwendoliny, córki Brychana, króla Brycheiniog. Około 1093-1095 miał on zostać podarowany wraz ze świątynią z Llangors przez możnego Bernarda Neufmarche klasztorowi benedyktyńskiemu z Brecon. W XIII wieku pierwotna świątynia zastąpiona została nowym, wczesnogotyckim kościołem, znacznie powiększonym na początku XV wieku o wieżę, drugą nawę i kruchtę. Całość gruntownie odrestaurował w 1873 roku Thomas Nicholson z Hereford.
Architektura
U schyłku średniowiecza kościół osiągnął formę okazałej budowli o nieregularnym w planie układzie. Składał się wówczas z mocno wydłużonej nawy głównej na planie prostokąta, nie posiadającej zewnętrznie wyróżnionego prezbiterium, lecz od zachodu poprzedzonej czworoboczną wieżą prawie o tej samej szerokości. Elewacje wieży przedzielono horyzontalnie gzymsami kordonowymi, a surowego wyglądu nadały jej liczne wąskie otwory przypominające obronne strzelnice. Jedynie najwyższa kondygnacja dzwonna zaopatrzona została w duże, ostrołucznie zamknięte okna dwudzielne.
Po stronie północnej, na wysokości trzeciego i czwartego przęsła licząc od zachodu, przystawiona została obszerna kaplica, połączona charakterystycznym dla Walii i Anglii ukośnie poprowadzonym przejściem bezpośrednio z częścią prezbiterialną kościoła. Na południu natomiast korpus otwarty został pięcioma arkadami na drugą nawę, nieco tylko krótszą od części północnej, ale przykrytą osobnym dachem dwuspadowym. Południowe wejście do niej poprzedzone zostało kruchtą.
Pod koniec średniowiecza kościół posiadał różnorodne otwory okienne. Były to okna dwu i trójdzielne umieszczane w czworobocznych ościeżach i dzielone laskowaniem na prześwity zwieńczane pięcioliściami lub łukami w ośle grzbiety. Były też okna mniejsze, jednodzielne (kruchta, południowa ściana części prezbiterialnej, północna ściana kaplicy) oraz okna zamykane ostrołukami (ściana południowa nawy bocznej, ściany wschodnie obu naw), wypełniane bardziej skomplikowanymi maswerkami.
Stan obecny
Kościół zachował mury wznoszone od XIII wieku do końca średniowiecza, przy czym większe nowożytne ingerencje przyczyniły się głównie do dobudowania zakrystii po wschodniej stronie kaplicy północnej i wymiany więźby dachowej. W okresie wiktoriańskim wymieniona została także część okien (wschodnie w prezbiterium, dwa zachodnie kaplicy, dwa północne nawy głównej) lecz większość ma dziś formy gotyckie i późnogotyckie. Wewnątrz zobaczyć można XV-wieczne arkady międzynawowe oraz część późnośredniowiecznej przegrody w kaplicy północnej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of Mid-Wales, Malvern 1997.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, Church of St Gwendoline A Grade II* Listed Building in Talgarth, Powys.