Historia
Kościół parafialny w St Petrox, nazwany imieniem walijskiego świętego Pedroga z VI stulecia, wzniesiony został w XIII wieku. Prawdopodobnie od chwili powstania znajdował się pod patronatem właścicieli dóbr Stackpole Elidor. Po raz pierwszy odnotowano go w przekazach pisemnych w 1291 roku. Umieszczony został wówczas w rejestrze Taxatio Ecclesiastica, z rocznym dochodem określonym na sumę 10 funtów. Niedługo później, w początkach XIV wieku, kościół został powiększony o północne ramię transeptu, a być może w późnych latach tamtego stulecia o wieżę. W 1404 roku odnotowano po raz pierwszy miejscowego plebana, niejakiego Johna Gruffytha. W 1562 roku, za proboszcza Williama Jenkinsa, dochód „ecclesia Sancti Petroci” wynosił 7 funtów, 3 szylingi i 7 pensów. Na początku XVIII wieku w kościele miało zostać wymienione wyposażenie i zmieniony wystrój wnętrza. Duże prace remontowe prowadzono w okresie wiktoriańskim, w latach 1854-1855, kiedy to dobudowano zakrystię oraz przekształcono kruchtę. Wymieniono też większość okien, arkadę tęczy, portale, dzwonnicę oraz posadzki.
Architektura
Kościół zbudowany został na pokrytym niskimi, równoleżnikowo rozciągniętymi wzgórzami terenie, poprzecinanym licznymi strumieniami i niewielkimi rzekami. Pierwotnie składał się z prostokątnej w planie nawy o wymiarach około 10 x 4,9 metra i węższego, prostokątnego prezbiterium o wymiarach w przybliżeniu 5,5 na 3,3 metra. W początkach XIV wieku od północy usytuowane zostało pojedyncze ramię transeptu o wymiarach 3,2 x 3 metry, zaś pod koniec XIV wieku od strony zachodniej umieszczono czworoboczną w planie, trójpiętrową wieżę z ryzalitowo wysuniętą wieżyczką komunikacyjną w północno – zachodnim narożu. Zachodnią część południowej ściany prezbiterium zaprojektowano jako czworoboczny ryzalit z wewnętrzną tak zwaną wnęką chórową, co było średniowieczną cechą niektórych kościołów w hrabstwie Pembrokeshire.
Wejście do kościoła pierwotnie wiodło portalami umieszczonymi naprzeciwko siebie w ścianach wzdłużnych nawy. Przy jednoczesnym braku wejścia od zachodu było to rozwiązaniem typowym na terenie Walii. Być może już w XIV wieku ważniejsze południowe wejście poprzedzono podsklepioną kruchtą. Mury kościoła były na tyle grube, że nie podparto ich od zewnątrz przyporami. Oryginalnie przeprute mogły być niedużymi, rozglifionymi do wnętrza oknami, w XIII wieku przypuszczalnie jeszcze zaokrąglonymi lub lancetowatymi, w późnym okresie średniowiecza ostrołucznymi, być może zgrupowanymi parami. Co charakterystyczne, bardzo wąskie lancetowate otwory umieszczono na najwyższej kondygnacji wieży, gdzie przeprute zostały pod wydatnym przedpiersiem osadzonym na wspornikach i zwieńczonym krenelażem.
Wnętrze nawy w chwili budowy przykryte zostało sklepieniem kolebkowym, pomimo braku wzmacniających mury przypór. Podobnie podsklepiono w XIV wieku północne ramię transeptu, które otwarto na nawę fazowaną, ostrołuczną arkadą, odzwierciedlającą profil sklepienia. Arkadą tęczy o nieznanej formie połączone były z nawą prezbiterium. Jego wnętrze mogły być przykryte drewnianą kolebką lub otwartą więźbą dachową. Przyziemie wieży z racji braku zachodniego portalu nie pełniło roli przedsionka. Na nawę zwrócone zostało ostrołuczną arkadą, podobnie jak w transepcie odzwierciedlającą profil sklepienia podwieżowego pomieszczenia.
Stan obecny
Jedynym elementem kościoła jaki bez większych zmian przetrwał od czasów średniowiecza jest zachodnia wieża. Całkowicie nowożytnym dodatkiem jest północna zakrystia, bardzo mocno przemurowane zostało prezbiterium. Możliwe, że średniowiecznego pochodzenia jest kruchta, ale również ona została poddana gruntownej wiktoriańskiej przebudowie. Większe partie oryginalnego muru posiada północna ściana nawy i mury transeptu. Neogotyckie są wszystkie okna, za wyjątkiem otworów w wieży. Z okresu średniowiecza przetrwało sklepienie w nawie, przyziemiu wieży, transepcie, być może w kruchcie. Z XIV wieku pochodzi arkada transeptu i przyziemia wieży. Zamurowany portal północny nawy może być XIII-wieczny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Barker T.W., Green F., Pembrokeshire Parsons, „West Wales historical records”, 3/1913.
Ludlow N., South Pembrokeshire Churches, An Overview of the Churches in South Pembrokeshire, Llandeilo 2000.
Ludlow N., South Pembrokeshire Churches, Church Reports, Llandeilo 2000.
Salter M., The old parish churches of South-West Wales, Malvern 2003.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, VII County of Pembroke, London 1925.