Historia
Kościół św. Dunwyda został wzniesiony w XII wieku, jako romańska budowla składająca się z nawy i prezbiterium. Na początku XIV stulecia z fundacji rodziny Stradling, właścicieli pobliskiego zamku, została dobudowana wieża, a pod koniec tamtego stulecia kaplica Mariacka (Lady Chapel). W XV wieku przebudowane zostało prezbiterium, w kolejnym stuleciu nawa. W 1878 roku przeprowadzono renowację korpusu budynku oraz w 1907 roku przebudowę wieży.
Architektura
Kościół usytuowany został w głębokiej dolinie u stóp zamku, po jego zachodniej stronie, a po wschodniej stronie niewielkiej rzeki Llys Wierydd, znajdującej ujście do Kanału Bristolskiego na południu. W XIII wieku składał się z prostokątnej w planie nawy i prostokątnego ale węższego prezbiterium od strony wschodniej. Obie części połączono bardzo wąską arkadą tęczy o półkolistej archiwolcie osadzonej na sfazowanym gzymsie i dwóch narożnych przyściennych kolumienkach. Okna kościoła musiały być wówczas jeszcze niewielkich rozmiarów, być może szczelinowe, zapewne z rozglifieniami skierowanymi do wnętrza. Nie wiadomo czy wejście tradycyjnie funkcjonowało po stronie południowej nawy, czy też utworzono już portal północny.
W XIV wieku po stronie zachodniej do nawy przystawiona została czworoboczna wieża. Początkowo nie była ona oskarpowana, zwieńczono ją natomiast typowym dla późnośredniowiecznej południowej części Walii przedpiersiem osadzonym na wspornikach oraz krenelażem. O wiele bardziej rzadszym posunięciem było umieszczenie podobnego przedpiersia na wspornikach wzdłuż dłuższych boków nawy. Oprócz wieży pod koniec XIV wieku dobudowany został po północno – zachodniej stronie prezbiterium prostokątny budynek kaplicy. W XVI wieku północne wejście do nawy poprzedzone zostało kruchtą.
Elewacje kościoła od XIV wieku porozdzielane były już dużymi, ostrołucznymi oknami z maswerkowymi wypełnieniami (wschodnia ściana prezbiterium). W XV wieku w architekturę kościoła wprowadzono duże trójdzielne okna w czworobocznych ościeżach z maswerkami zwieńczonymi pięcioliśćmi (południowa ściana nawy). Wyjątkowe okno z siatkowanym, trójdzielnym maswerkiem w czworobocznym ościeżu osadzono we wschodniej ścianie kaplicy. Od południa małe, ale dwudzielne okno zapewniało światło na piętrze przegrody lektorium, która oddzielała nawę od prezbiterium. Portale wejściowe funkcjonowały w nawie zarówno od północy jak i południa. Pojedynczy portal prowadził także od południa do prezbiterium.
Stan obecny
Kościół stanowi na tyle ważny zabytek, iż został on wpisany do najwyższej rangi trójstopniowej listy walijskich zabytków. Zawdzięcza to pochodzącym jeszcze w okresu romańskiego murom nawy, licznym gotyckim detalom architektonicznym, wspaniale zachowanej kaplicy przy prezbiterium oraz związkom z położonym zaraz obok zamkiem.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kinross J., Discovering the smallest churches in Wales, Stroud 2007.
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.
Wooding J., Yates N., A Guide to the churches and chapels of Wales, Cardiff 2011.