Historia
Kościół św. Piotra w Ruthin, będący zarówno świątynią parafialną jak i kolegiacką, ufundowany został w 1310 roku przez Johna de Grey, lorda Ruthin. Miał on służyć ludności miasta (borough) założonego przez ojca Johna, Reginalda de Gray, po zakończeniu drugiej wojny o walijską niepodległość. Obsługę kościoła powierzono kolegium księży zwanych Bonshommes, powiązanych z regułą augustiańskich kanoników, którzy pełnili swą działalność do czasów reformacji.
Pod koniec XIV wieku kościół został powiększony o druga nawę, jednak niedługo później ucierpiał wraz z całym miastem w trakcie antyangielskiego powstania Owaina Glyndŵra. Ruthin najechane zostało przez Walijczyków w 1400 i następnie w 1402 roku, kiedy to pojmany został trzeci lord de Grey. Kolejne straty kościół poniósł w 1663 gdy przepadło średniowieczne prezbiterium. Wymusiło to zmiany na skutek których zamieniono rolami nawy, przy czym w południowej wydzielono miejsce pod nową część prezbiterialną.
W pierwszej połowie XVIII wieku przebudowana została elewacja zachodnia kościoła oraz górna część wieży. W 1824 roku na miejscu dawnego prezbiterium wybudowana została nowożytna zakrystia, którą rozebrano już w 1859. Kolejne prace renowacyjne prowadzono pod nadzorem R.K.Pensona w latach 1854-1859, kiedy to dodano iglicę wieży, południową kruchtę oraz wymieniono część okien.
Architektura
Średniowieczny kościół składał się z mocno wydłużonej nawy sąsiadującej po wschodniej stronie z czworoboczną wieżą, która to zaś dalej na wschodzie sąsiadowała z czworobocznym w planie prezbiterium. Ten dość rzadki układ pod koniec XIV wieku uzupełniła druga nawa, dostawiona od południa na całej długości nawy głównej i wieży. Obie nawy utworzyły prostą fasadę zachodnią, ale przykryte zostały osobnymi dachami dwuspadowymi.
Detale architektoniczne kościoła początkowo utrzymane były w stylistyce wczesnogotyckiej. Pierwotne okna przypuszczalnie były węższe niż późniejsze duże okna wypełnione maswerkami. Być może początkowo zamykane były popularnymi w Anglii i Walii trójliśćmi. Wewnątrz w arkadzie podwieżowej i arkadzie tęczy, a także w nieco późniejszych arkadach międzynawowych, dominowały ostrołuki o stosunkowo prostych profilowaniach, podtrzymywane przez kamienne konsole uformowane na kształt wyrazistych ludzkich masek.
Obie nawy na przełomie XV i XVI wieku przykryto drewnianym stropem, podzielonym belkami na liczne panele, w narożnikach których podwieszono rzeźbione i malowane zworniki. Strop oparto na kamiennych konsolach osadzonych w ścianach wzdłużnych oraz na umieszczonych na nich długich drewnianych wspornikach.
Stan obecny
Bryła i układ kościoła zostały znacznie przekształcone w okresie nowożytnym. Najbardziej rzuca się w oczy brak prezbiterium, po którym w ścianie wschodniej widoczna jest odnowiona arkada tęczy. Dostawiona została także nowożytna kruchta południowa oraz wysokie, iglicowe zwieńczenie wieży z XIX wieku, osadzone na przekształconej w XVIII stuleciu najwyższej kondygnacji. Wymianie uległa również część średniowiecznych okien kościoła. Oryginalne dwa otwory z XV wieku zachowały się w ścianie północnej, pierwotne elementy mogą mieć też okna z elewacji zachodniej. Prawdopodobnie najcenniejszym zabytkiem jest dziś drewniany strop z około 1480-1530 roku, zdobiony fryzem z trójliści i rzeźbionymi maswerkowymi motywami, oraz kamienne wczesnogotyckie konsole we wschodniej części nawy północnej i na arkadach międzynawowych. W pobliżu kościoła znajdują się XVI-wieczne kolegiackie zabudowania mieszkalne.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of North Wales, Malvern 1993.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, IV County of Denbigh, London 1914.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, Parish and Collegiate Church of St Peter A Grade I Listed Building in Ruthin, Denbighshire.