Historia
Kościół św. Piotra w Ruthin początkowo był nidużą filialną budowlą sakralną dla parafii Llanrhudd. Świątynia parafialna i kolegiacka ufundowana została w 1310 roku przez Johna de Grey, lorda Ruthin. Miała ona służyć ludności miasta (ang. borough) założonego przez ojca Johna, Reginalda de Gray, po zakończeniu drugiej wojny o walijską niepodległość. Obsługę kościoła powierzono kolegium księży zwanych Bonhommes, powiązanych z regułą augustiańskich kanoników, którzy pełnili swą działalność do czasów reformacji i kasaty mniejszych zakonów w 1536 roku.
Pod koniec XIV wieku kościół został powiększony o druga nawę, jednak niedługo później ucierpiał wraz z całym miastem w trakcie antyangielskiego powstania Owaina Glyndŵra. Ruthin najechane zostało przez Walijczyków w 1400 i następnie w 1402 roku, kiedy to pojmany został trzeci lord de Grey. Kolejne straty kościół poniósł w 1663 gdy przepadło zniszczone średniowieczne prezbiterium. Wymusiło to zmiany, na skutek których zamieniono rolami nawy, przy czym w południowej wydzielono miejsce pod nową część prezbiterialną.
W pierwszej połowie XVIII wieku przebudowana została elewacja zachodnia kościoła oraz górna część wieży. W 1824 roku na miejscu dawnego prezbiterium wybudowana została nowożytna zakrystia, którą rozebrano już w 1859 roku. Kolejne prace remontowo – budowlane prowadzono pod nadzorem Richard Kyrke Pensona w latach 1854-1859, kiedy to wzniesiono iglicę wieży, południową kruchtę oraz wymieniono część okien.
Architektura
Kościół w XIV wieku składał się z mocno wydłużonej nawy, sąsiadującej po wschodniej stronie z czworoboczną wieżą, która to dalej na wschodzie sąsiadowała z czworobocznym w planie prezbiterium. Nigdy nie wybudowano transeptu, pozostawiając podwieżowe arkady od północny i południa ślepe. Ten dość rzadki na terenie północnej części Walii układ pod koniec XIV wieku uzupełniła druga nawa, dostawiona od południa na całej długości nawy głównej i wieży. Obie nawy utworzyły prostą fasadę zachodnią, ale przykryte zostały osobnymi dachami dwuspadowymi.
Detale architektoniczne kościoła początkowo utrzymane były w stylistyce wczesnogotyckiej. Pierwotne okna przypuszczalnie były stosunkowo wąskie, rozglifione do wnętrza. Być może początkowo zamykano je popularnymi w Anglii i Walii trójliśćmi. W późniejszym okresie średniowiecza zaczęto wstawiać duże okna z wielodzielnymi maswerkami, operującymi motywami trójliści, czteroliści, czy oślich grzbietów. Z pewnością dekoracyjnością wyróżniało się wschodnie okno prezbiterium oraz dwa zachodnie okna naw. Wejście umieszczone było w typowym miejscu dla walijskich kościołów parafialnych, w zachodniej części ściany południowej. Kolejny, ostrołuczny i fazowany portal umieszczono od północy w przyziemiu wieży.
Wewnątrz w arkadzie podwieżowej i arkadzie tęczy, a także w nieco późniejszych arkadach międzynawowych, dominowały ostrołuki o dość prostych profilowaniach, podtrzymywane przez kamienne konsole uformowane na kształt wyrazistych ludzkich masek. Arkady międzynawowe opuszczono na wieloboczne filary z płaskimi kapitelami, zdobione z czterech stron rowkami na przedłużeniu odpowiednich rowków arkad. Obie nawy na przełomie XV i XVI wieku przykryto drewnianym stropem, podzielonym belkami na liczne panele, w narożnikach których podwieszono rzeźbione i malowane zworniki. Strop oparto na kamiennych konsolach osadzonych w ścianach wzdłużnych oraz na umieszczonych na nich długich drewnianych wspornikach.
Stan obecny
Bryła i układ przestrzenny kościoła zostały znacznie przekształcone w okresie nowożytnym. Najbardziej rzuca się w oczy brak prezbiterium, po którym w ścianie wschodniej widoczna jest odnowiona arkada tęczy. Dostawiona została także nowożytna kruchta południowa oraz wysokie, iglicowe zwieńczenie wieży z XIX wieku, osadzone na przekształconej w XVIII stuleciu najwyższej kondygnacji. Wymianie uległa również część średniowiecznych okien kościoła. Oryginalne dwa otwory z XV wieku zachowały się w ścianie północnej, pierwotne elementy mogą mieć też okna z elewacji zachodniej. Prawdopodobnie najcenniejszym zabytkiem jest dziś drewniany strop z około 1480-1530 roku, zdobiony fryzem z trójliści i rzeźbionymi maswerkowymi motywami, a także kamienne wczesnogotyckie konsole we wschodniej części nawy północnej i na arkadach międzynawowych. W pobliżu kościoła znajdują się XVI-wieczne kolegiackie zabudowania mieszkalne.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hubbard E., Clwyd (Denbighshire and Flintshire), Frome-London 1986.
Salter M., The old parish churches of North Wales, Malvern 1993.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, IV County of Denbigh, London 1914.