Historia
Kościół parafialny w Pwllcrochan przypuszczalnie zbudowany został w XIII wieku, natomiast w XIV wieku powiększony (na kamieniu w północnej kaplicy wyryto datę 1342 i napis wedle którego kaplicę i prezbiterium ufundować miał pleban Ralph Beneger). Przed 1339 rokiem kościół podarowano klasztorowi w Monkton, natomiast w XV stuleciu przeprowadzono przebudowę prezbiterium w stylistyce późnogotyckiej. Przypuszczalnie na przełomie XV i XVI wzniesiono lub co bardziej prawdopodobne przebudowano wieżę oraz kaplicę w jej przyziemiu. Wiktoriańskie renowacje budowli miały miejsce w 1865 i 1897 roku.
Architektura
Kościół wzniesiono pośrodku nieregularnego w planie cmentarza ze studnią po stronie północnej, w odległości około 300 metrów od obwałowań z epoki żelaza. U schyłku średniowiecza uzyskał on stosunkowo rozbudowaną bryłę jak na wiejską świątynię. Składał się z wydłużonej, prostokątnej w planie nawy (13,7 x 4,8 metra), nieco niższego i krótszego prezbiterium po stronie wschodniej (8 x 4,6 metra), wzniesionego również na planie prostokąta, kaplicy dostawionej po stronie północnej (4,2 x 3,2 metra) wraz z aneksem łączącym ją z prezbiterium oraz czworobocznej wieży (5,5 x 4,9 metra) umieszczonej nietypowo przy wschodniej części ściany południowej nawy. Pierwotnie przy północnym murze prezbiterium miała się jeszcze znajdować zakrystia. Wieża otrzymała smukłą sylwetkę z elewacjami przeprutymi wąskimi oknami na kondygnacji dzwonnej. Zwieńczyło ją przedpiersie osadzone na wspornikach oraz kamienna iglica.
Stan obecny
Kościół od 1982 roku pozostaje zamknięty, tak więc zwiedzanie jego wnętrza może być niemożliwe. Z powodu swego usytuowania jest to budowla mało znana (średniowieczna wieś zanikła, a obecnie w pobliżu mieści się kompleks rafinerii), choć stosunkowo dobrze zachowana (w XIX wieku rozebrano jedynie zakrystię, a dobudowano nowożytną kruchtę). Wewnątrz zachował się XIV-wieczny nagrobek Ralpha Benegera oraz chrzcielnica z XII/XIII wieku przeniesiona z kościoła w Rhoscrowther.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of South-West Wales, Malvern 2003.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, VII County of Pembroke, London 1925.
Strona internetowa coflein.gov.uk, St Mary’s Church, Pwllcrochan.