Historia
Kościół parafialny w Pwllcrochan przypuszczalnie zbudowany został w XIII wieku, choć na kamieniu nagrobnym w transepcie wyryto napis, wedle którego kościół wraz z kaplicą ufundować miał pleban Ralph Beneger w 1342 roku („Erat ista ecclesia constructa de novo, cum capella ista per Redulphum Benyer qui rexit ecclesiam per annos, A. D. 1342”). Po raz pierwszy kościół („ecclesia de Portcrachan”) wspomniany został w przekazach pisanych w 1291 roku, w rejestrze podatkowym Taxatio Ecclesiastica, gdzie jego roczny dochód wyceniono na sumę 10 funtów. Przed 1339 rokiem kościół podarowano klasztorowi w Monkton, pod patronatem którego w XIV wieku dobudowano transept, w XV stuleciu przeprowadzono przebudowę prezbiterium w stylistyce późnogotyckiej, a na przełomie XV i XVI wzniesiono wieżę. Wiktoriańskie renowacje budowli miały miejsce w 1865 i 1897 roku.
Architektura
Kościół wzniesiono pośrodku nieregularnego w planie cmentarza ze studnią po stronie północnej, w odległości około trzystu metrów od obwałowań z epoki żelaza. U schyłku średniowiecza uzyskał on stosunkowo rozbudowaną bryłę jak na wiejską świątynię. Początkowo składał się z wydłużonej, prostokątnej w planie nawy (13,7 x 4,8 metra) oraz nieco niższego i krótszego prezbiterium po stronie wschodniej (8 x 4,6 metra), wzniesionego również na planie prostokąta. Prawdopodobnie w XIV wieku dostawione zostało północne ramię transeptu (4,2 x 3,2 metra) wraz z aneksem łączącym ją z prezbiterium, a następnie na przełomie XV i XVI wieku czworoboczna wieża (5,5 x 4,9 metra), umieszczona nietypowo przy wschodniej części ściany południowej nawy, gdzie mogła zastąpić starsze południowe ramię transeptu. Wieża otrzymała smukłą sylwetkę z elewacjami przeprutymi wąskimi oknami na kondygnacji dzwonnej. Zwieńczyło ją przedpiersie osadzone na wspornikach oraz kamienna iglica. Ponadto przy północnym murze prezbiterium miała się jeszcze znajdować zakrystia.
Stan obecny
Kościół od 1982 roku pozostaje zamknięty, tak więc zwiedzanie jego wnętrza może być niemożliwe. Z powodu usytuowania z dala od głównych dróg i w pobliżu kompleksu rafinerii (średniowieczna wieś zanikła), jest to budowla mało znana, choć stosunkowo dobrze zachowana (w XIX wieku rozebrano jedynie zakrystię, a dobudowano nowożytną kruchtę). Wewnątrz zachował się XIV-wieczny nagrobek Ralpha Benegera oraz chrzcielnica z XII/XIII wieku przeniesiona z kościoła w Rhoscrowther.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Barker T.W., Green F., Pembrokeshire Parsons, „West Wales historical records”, 3/1913.
Salter M., The old parish churches of South-West Wales, Malvern 2003.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, VII County of Pembroke, London 1925.