Historia
W 1107 roku władzę na półwyspie Gower otrzymał od króla Henryka I normański możny Henry de Beaumont, earl Warwick. W tym okresie Walia składała się z niezależnych księstw i królestw, często toczących ze sobą wojny. Jako że nie było centralnie koordynowanej normańskiej inwazji na Walię, magnaci tacy jak Henry de Beaumont, zachęcani byli do zdobywania przygranicznych ziem na własną rękę. Strategia ta wymagała dużej liczby zamków, aby stłumić opór i wzmocnić rządy na nowo podbitych terytoriach. Jednym z co najmniej siedmiu jakie wówczas wzniesiono na półwyspie był zbudowany na początku XII wieku drewniano – ziemny zamek Henryka de Beaumont w Pennard.
W 1203 roku władza nad Gower została przyznana przez króla Jana rodzinie de Braose, prominentnemu rodowi anglo-normandzkiej szlachty pochodzącej z Briouze w Normandii. Członkowie tej rodziny odegrali znaczącą rolę w podboju Anglii przez Normanów i późniejszych walkach o władzę w Anglii, Walii i Irlandii. Jeden z jej członków, William de Braose, pod koniec XIII wieku dokonał przekształcenia zamku na budowlę murowaną w kamieniu. Być może przyczynił się do tego spór jaki prowadził wówczas William z Johnem de Monmouth, biskupem Llandaff i chęć wzmocnienia swojej pozycji.
W 1317 roku William de Braose przyznał swemu łowczemu Wilhelmowi prawa do królikarni w Pennard, ale pierwsza bezpośrednia wzmianka o zamku w źródłach pisanych pojawiła się dopiero w 1322 roku. W tymże roku Hugh Despenser, lord Glamorgan, faworyt Edwarda II, otrzymał królewską licencję, pozwalającą mu na uzyskanie w drodze wymiany zamków i dworów w Swansea, Oystermouth, Pennard, Loughor i Liman (prawdopodobnie Talybont). Król Edward II oskarżał również Williama o przyznanie zamku swojemu zięciowi, Johnowi de Mowbray, bez królewskiego pozwolenia. Despenser miał zostać mianowany królewskim strażnikiem zamku, ale po tym jak upadły rządy Edwarda II ustały także wpływy rodu Despenserów. Pennard zostało przywrócone prawowitym właścicielom, choć jeszcze w połowie XIV wieku toczyły się spory sądowe między earlem Warwick, Thomasem Beauchampem a Johnem de Mowbray.
Od końca XIV wieku zamek zaczął ciężko odczuwać siłę piachu nawiewanego od strony przybrzeżnych wydm. Erodował on mury zamkowe, uniemożliwiał rolnictwo i utrudniał życie. Spowodowało to przeniesienie w XV stuleciu pobliskiego kościoła, a ostatecznie porzucenie zamku i pobliskiej osady w pierwszej połowie XVI wieku. W 1650 roku inwentaryzacja dworu odnotowała, że zamek był opuszczony i zrujnowany, i tak długo nie remontowany, że prawie nie ma tam całej ściany, a reszta przysypana jest dużą ilością piasku.
Architektura
Zamek był dobrze chroniony naturalnymi warunkami terenu. Po stronie zachodniej i częściowo północnej obronę wzmacniały wysokie klify, opadające ku meandrującej rzece Pennard Pill, która na południowy – zachód od zamku wpadała do zatoki Three Cliffs. Skalisty cypel wystawał z terenu Pennard Burrows z dala od zatoki oraz z widokiem na punkt, w którym estuarium Pennard Pill zwężało się i łączyło z ciasną i stromą doliną biegnącą na północ. Około 100 metrów na południowy – wschód znajdował się pierwotny kościół farny, lecz z powodu zasypywania przez piach z pobliskich wydm, parafię już w XV wieku przeniesiono w głąb lądu.
Pierwotny zamek składał się z pierścienia wałów ziemnych zwieńczonych drewnianą palisadą, otaczającego z grubsza owalny dziedziniec o wymiarach około 34 x 28 metrów. Od wschodu i południa utworzono półkolisty w planie przekop, zabezpieczający podejście do zamku. Na dziedzińcu, w jego zachodniej części wzniesiono kamienną aulę (hall). Budynek ten miał w planie kształt zbliżony do prostokąta i wymiary 18,6 na 7,6 metra. Kształt budynku był nieregularny, zwężał się on bowiem ku północy. Ściany budynku były dobrze związane zaprawą, grube na 0,7 metra, a narożniki od zewnątrz zaokrąglone. Wnętrze dzieliło się na trzy pomieszczenia z których środkowe było największe, układ typowy dla średniowiecza. Północne pomieszczenie prawdopodobnie pełniło funkcje gospodarcze, południowe było komnatą mieszkalną, prywatną, środkowe zaś reprezentacyjną aulą. Wzdłuż ścian tej ostatniej umieszczone były kamienne ławy, otaczające centralnie usytuowane palenisko. Być może kolejny murowany, mniejszy budynek znajdował się po stronie południowej.
Pod koniec XIII wieku z miejscowego wapienia i piaskowca wzniesiono mury obronne, które utworzono dokładnie na miejscu starszych, drewniano – ziemnych obwarowań. Mur miał 1,1 metra grubości, około 8 metrów wysokości w części wschodniej, a 5 metrów wysokości po bezpieczniejszej stronie zachodniej. Na tym poziomie znajdował się chodnik straży, chroniony przedpiersiem z krenelażem, przy czym co drugi merlon przebito otworem strzeleckim. Chodnik straży musiał być umieszczony na drewnianym ganku, gdyż mur był zbyt wąski by osadzić go na odsadzce. Charakterystyczną cechą kurtyn były liczne otwory maczulcowe, pozostałości po rusztowaniach wznoszonych w trakcie budowy. Po stronie północno – zachodniej obwód obronny wzmacniała mała półokrągła wieżyczka obok której znajdował się niewielki wykusz latrynowy. Przyziemie wieżyczki otwarte było na dziedziniec, ale nie skomunikowane z piętrem. Piętro natomiast znajdowało się na poziomie chodnika straży wieńczącego kurtyny muru.
Wjazd na dziedziniec znajdował się po stronie wschodniej, gdzie umieszczono bramę składającą się z dwóch podkowiastych baszt flankujących położony pośrodku przejazd o szerokości 2,4 metra. Był on poprzedzony wspomnianą powyżej suchą fosą i mostem zwodzonym obsługiwanym przez dwa ukośnie poprowadzone otwory, a także zamykany słabą broną (jej prowadnice kończyły się już na wysokości 1,8 metra). Baszty bramne miały około 11 metrów wysokości, 4,5 metra szerokości i 6,4 metra długości, nie były jednak identyczne, gdyż północna przedłużona została w stronę kurtyny muru obronnego. Wejście do pomieszczeń w przyziemiu bramy prowadziło z tyłu baszt, natomiast na piętro z boku, po drewnianych, zewnętrznych schodach. Nie było więc bezpośredniego połączenia pomieszczeń straży z przejazdem bramnym, a z wejść w przyziemiu tylko północne zaopatrzone było w rygiel. Wewnątrz północne pomieszczenie wyposażono w dwa otwory strzeleckie, z których jeden skierowany był w przedpole a drugi ku przejazdowi bramnemu. Pomieszczenie południowe miało tylko jeden otwór strzelecki, i to skierowany ku południowemu – wschodowi, a nie w stronę wjazdu do zamku. Na piętrze ilość otworów strzeleckich także nie była identyczna: południowa baszta miała dwa, północna zaś jeden.
W okresie późnego średniowiecza w zachodniej części zamku wzniesiona została czworoboczna w planie wieża. Była ona w całości wysunięta przed obwód murów, posiadała dwie kondygnacje, z powodu usytuowania na skarpach wzmocniona była wydatnym cokołem i pełniła funkcje mieszkalne. Pomieszczenie w przyziemiu oświetlały dwa rozglifione do wnętrza okna, jedno południowe i jedno zachodnie. Podobnie jak w mniejszej wieżyczce, nie zastosowano wewnątrz murowanych schodów między kondygnacjami.
Stan obecny
Do czasów współczesnych zachowały się fragmenty zrujnowanego muru obronnego, głównie w północnej i północno – wschodniej części obwodu, gdzie widoczne są do poziomu chodnika straży, oraz krótki fragment po stronie południowej. Przetrwały także dwie wieże zachodnie, pobliski wykusz przy kurtynie północnej oraz zewnętrzna ściana dwubasztowej bramy wraz z reliktami murów północnej baszty bramnej. Wstęp na teren ruin jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Davis P.R., Forgotten Castles of Wales and the Marches, Eardisley 2021.
Kenyon J., The medieval castles of Wales, Cardiff 2010.
Lindsay E., The castles of Wales, London 1998.
Salter M., The castles of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.
The Royal Commission on Ancient and Historical Monuments of Wales, Glamorgan Early Castles, London 1991.