Historia
Pierwszy kościół w Penmynydd mógł być jeszcze budowlą romańską, wspomnianą w źródłach pisanych w rejestrze dochodów z 1291 roku (Norwich Taxation). Na jego miejscu na przełomie XIV i XV wieku wzniesiono nową, gotycką świątynię, powiększoną o kaplicę i kruchtę w pierwszych latach XV wieku. W XVI stuleciu kościół musiał przechodzić prace naprawcze, w trakcie których między innymi wymieniono poszycie dachowe. Prawdopodobnie wszystkie te prace budowlane i naprawcze związane były z bliskim sąsiedztwem rezydencji Plas Penmynydd, będącej własnością rodu Tudorów, od 1485 roku władców Anglii. Gruntowną nowożytną renowację kościoła przeprowadzono w 1848 roku, w trakcie której wymieniono wyposażenie świątyni. Ostatnie większe naprawy miały miejsce w 1969 roku.
Architektura
Kościół osiągnął formę typową dla niewielkiej wiejskiej świątyni. Otrzymał jednonawowy korpus na planie prostokąta o wymiarach 11,4 x 6,7 metra, sąsiadujący z ulokowanym na wschodzie prezbiterium, założonym także na rzucie prostokąta, nieco węższym i niższym, ale prawie tak samo długim (9,1 x 6,1 metra). Układ uzupełniły w XV wieku: niewielka kaplica po północnej stronie nawy oraz kruchta dostawiona przed wejściem do nawy w zachodniej części jej ściany południowej.
Wnętrze kościoła oświetlały wąskie i wysokie okna zwieńczane trójliśćmi, jedno i dwudzielne, umieszczane w ścianach północnych i południowych, a także duże okna ostrołuczne, wypełnione maswerkami, umieszczone w ścianie zachodniej nawy oraz wschodniej prezbiterium. Kaplicę północną doświetlało jedynie jedno małe okno umieszczone w murze wschodnim, podobnie jeden mały otwór doświetlał od wschodu kruchtę w której pomieszczono kamienne, boczne siedziska.
Wejście do nawy znajdowało się w zachodniej części ściany północnej oraz w murze południowym, gdzie umieszczono profilowany portal o lekko zaznaczonym ostrołuku. Ostrołuczny portal umieszczono też dla plebana w południowej ścianie prezbiterium. Wewnątrz nawę połączono z prezbiterium ostrołucznie zamkniętą arkadą o profilowanej archiwolcie i prosto sfazowanych impostach. Obie główne części kościoła przykryto drewnianą, otwartą więźbą dachową z półkolistymi jętkami podtrzymującymi krokwie. W południowym murze prezbiterium osadzono zwieńczone ostrołukami sedilia z przełomu XIV i XV wieku, ponad którymi podwieszono rzeźbioną tarczę herbową Tudorów.
Stan obecny
Kościół z Penmynydd jest mało znanym a wspaniale zachowanym w swej pierwotnej formie z XIV/XV wieku budynkiem, w murach którego przetrwały prawie wszystkie gotyckie okna oraz południowy portal wejściowy (północny przekształcono współcześnie w okno). Co więcej we wnętrzu widoczna jest XVI-wieczna więźba dachowa, oryginalna arkada tęczy oraz sedilia w ścianie prezbiterium. W murach tego ostatniego widoczne są również zdobione w jodełkę (chevron) kamienie, wykorzystane z rozebranego, starszego kościoła romańskiego. W kaplicy północnej mieści się wspaniały alabastrowy nagrobek rycerza Gronw Fychana i jego żony z XIV wieku, prawdopodobnie przeniesiony z rozebranego klasztoru Llanfaes, zaś w nawie ośmioboczna chrzcielnica z przełomu XIV i XV wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kinross J., Discovering the smallest churches in Wales, Stroud 2007.
Salter M., The old parish churches of North Wales, Malvern 1993.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient Monuments in Anglesey, London 1937.