Historia
Osada Pen y Bannau wzniesiona została i funkcjonowała w epoce żelaza, która na terenie Brytanii trwała od około 800 roku p.n.e. do 100 roku n.e. Prawdopodobnie stanowiła siedzibę jednego z celtyckich szczepów, na pograniczu, pomiędzy znanymi z późniejszych źródeł plemionami Ordowików w północno – zachodniej Walii i Demetów z siedzibami w Walii południowo – zachodniej. Być może jej zanik związany był z rzymskim podbojem, który odnośnie Ordowików nastąpił w latach 77-78, w trakcie kampanii Juliusza Agrykoli. Nie wiadomo kiedy dokładnie podbici zostali Demetowie oraz środkowe tereny zachodniej części Walii. Jednak jako że ziemie te nie zostały objęte gęstą siecią rzymskich fortów, tamtejsze plemiona poddały się zapewne niewiele później niż podbici w latach 73-77 południowo – wschodni Sylurowie.
Architektura
Pen y Bannau założono na podłużnym wzniesieniu dominującym nad okolicznymi równinami i wrzosowiskami Cors Caron. Jego długość na linii południowy – zachód, północny – wschód wynosiła około 180 metrów, natomiast szerokość średnio około 60 metrów, co dawało około 1,1 ha wolnej przestrzeni dla osady. Stoki wzgórza, miejscami skaliste, posiadały mniej więcej tak samo strome nachylenie z każdej strony. W północno – wschodniej części zbliżały się do siebie, tworząc zwężenie górnej partii wzniesienia, które rozdzielało Pen y Bannau na dwie części: większą po stronie południowo- zachodniej i mniejszą na północnym – wschodzie. Zwężenie to mogło być wykorzystywane jako wewnętrzna brama osady, przypuszczalnie podzielonej na część mieszkalną plemiennej elity i część z zabudową mieszkalno – gospodarczą pozostałej ludności.
Mniejsza, północno – wschodnia część osady posiadała najbardziej rozbudowany system obwarowań, składających się z głównego, z grubsza owalnego obwodu ziemnego wału oraz dwóch niżej położonych linii obwałowań na północnym – wschodzie, poprzedzonych od zewnątrz przekopem. Wysokość obwałowań wynosiła co najmniej 3-4 metry, były one oblicowane kamieniami, a także być może zwieńczone jakąś konstrukcją drewnianą o formie palisady, która pełniła rolę przedpiersia. W ich wschodnim narożniku zlokalizowana była poprowadzona ukosem droga wjazdowa, która przecinała potrójne obwałowania tworząc trzy następujące po sobie bramy.
Większa, południowo – zachodnia część osady, chroniona była pojedynczą linią lżejszych obwarowań drewniano – ziemnych lub wyłącznie drewnianych (np. palisada, częstokół). W ich obręb prowadziły po stokach wzgórza dwie drogi, z bramami ulokowanymi na południowym – wschodzie i północnym – zachodzie. Zapewne trzecia, wspomniana powyżej brama łączyła dziedziniec głównej części osady z mniejszą jej częścią na północnym – wschodzie.
Zabudowa mieszkalna osady składała się prawdopodobnie z okrągłych drewnianych domów, typowych dla społeczności celtyckich w Brytanii. Były one wznoszone z wkopywanych w podłoże słupów, rozmieszczonych w równych odległościach na planie koła, pomiędzy którymi przestrzenie wypełniano mniejszymi belkami lub ścianami plecionkowymi, nierzadko oblepionymi gliną. Domy wieńczyły stożkowe dachy kryte strzechą lub torfem. W przypadku większych budowli, oprócz ścian obwodowych, podporę dachu stanowiły słupy tworzące wewnętrzne podziały lub wolnostojące słupy rozmieszczone pośrodku domostwa, wokół centralnie usytuowanego paleniska, gdzie tworzyły jakby wewnętrzny pierścień.
Stan obecny
Obecnie obwałowania osady najlepiej widoczne są w północnej części założenia, gdzie zachowały się trzy równolegle w stosunku do siebie wzniesione wały, wraz z zewnętrznym rowem suchej fosy. Po zabudowie wewnętrznej nie pozostały żadne widoczne gołym okien elementy. Wstęp na teren wzgórza jest wolny. Najbliżej zabytku przebiega droga, która wybiega na wschód za hotelem Black Lion w miasteczku Pontrhydfendigaid.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Driver T., Hillforts of Cardigan Bay, Little Logaston 2016.
Reid M., Prehistoric Houses in Britain, Princes Risborough 1993.