Pembroke – miejskie mury obronne

Historia

   Kamienne miejskie mury obronne w Pembroke zostały wzniesiona na przełomie XIII i XIV wieku, jednak poprzedzone były obwarowaniami z XII wieku, które otaczały niewielki obszar między zamkiem a kościołem parafialnym Marii Panny.  Król Henryk I nadał osadzie prawa miejskie w 1102 roku, a w 1138 roku stała się ona ośrodkiem półautonomicznego aż do końca średniowiecza hrabstwa (earldom).
   Na początku XIII wieku, kiedy powstały przedmieścia rozrośniętej osady, obwarowania przedłużono do kościoła św. Michała. Oba te wczesne obwody warowne były prawdopodobnie konstrukcjami drewniano – ziemnymi. Dopiero prace z przełomu XIII i XIV wieku otoczyły całe miasto murowanym obwodem obwarowań. Czasem przyjmuje się, iż powstały nieco wcześniej z inicjatywy dzierżących zamek przedstawicieli rodu Marshallów, lecz jest mało prawdopodobne by zbudowano je przed zbudowaniem kamiennych fortyfikacji podzamcza, nad którym prace trwały około 1260-1280 roku w czasach Williama de Valence.
   Mury miejskie były naprawione i częściowo odbudowywane w XV wieku, po szkodach wyrządzonych w trakcie walijskiego powstania Owaina Glyndŵra, lecz zniszczenia i ostateczną zagładę przyniosła obwarowaniom angielska wojna domowa z XVII wieku. W lecie 1648 roku wojska Olivera Cromwella oblegały i ostrzeliwały Pembroke przez kilka tygodni, doprowadzając do znacznych uszkodzeń zarówno zamku jak i obwarowań miejskich.

Architektura

   Miejskie obwarowania Pembroke założono na planie podłużnego na osi wschód – zachód wieloboku z wyraźnym zwężeniem pośrodku. Obszar objęty murami miał około 850 metrów długości i co najwyżej 240 metrów szerokości. Od północy ograniczony był wydłużonym stawem Młyńskim a od południa niewielkim strumieniem, który łączył się z nim na południowym – zachodzie. Po stronie północno – zachodniej nadrzeczny cypel zajmowany był przez zamek, którego obwarowania stykały się z dwoma kurtynami muru miejskiego.
   Obwód wzmocniony był przynajmniej sześcioma basztami. Najmocniej ufortyfikowano część wschodnią, najbardziej oddaloną od zamku. Po północno – wschodniej stronie znajdowały się dwie cylindryczne baszty, a po południowo – wschodniej, w około 19 metrowych odstępach, trzy. Pojedynczą basztę umieszczono także w południowo – zachodniej części obwarowań. W większości miały one średnicę około 7 metrów, były wysunięte przed lico muru i otwarte od strony miasta. Zapewne nie były zbyt wysokie, maksymalnie przekraczały wysokość muru obronnego o jedną kondygnację.
    Narożna, północno – wschodnia baszta, zwana wieżą Bernarda, otrzymała wyjątkową formę na tle innych. Wzniesiono ją na planie koła o średnicy około 8,8 metra, z murem grubym na 2,1 metra. Została w całości wysunięta przed obwód murów miejskich, z którymi łączyła ją krótka prosta kurtyna. Posiadała ona trzy kondygnacje, zewnętrzną latrynę na masywnych wspornikach oraz kominek wewnątrz, by służyć jako kwatera mieszkalna w czasie pokoju. Pomieszczenie to zwieńczone zostało sklepieniem kopułowym. Jego oświetlenie zapewnione było dwoma oknami z bocznymi kamiennymi siedziskami, w tym jednym dwudzielnym. Ponadto zaopatrzone było w trzy rozglifione do wnętrza szczelinowe otwory strzeleckie. Wejście z chodnika straży w koronie muru poprzedzone było krótkim, sklepionym korytarzem. Co ciekawe zamykano je ryglem osadzanym w otworze w murze, broną i być może małą zwodzoną kładką, co mogło z baszty uczynić samodzielny punkt oporu. Korytarz skomunikowany był ze wspomnianą latryną oraz ze spiralną klatką schodową prowadzącą na niższą kondygnację z czterema otworami strzeleckimi i nieco większym otworem okiennym z siedziskami. Jeszcze niżej znajdowała się ciemna, pozbawiona otworów piwnica, natomiast w górę schody wiodły na kondygnację bojową na samej górze baszty.
   Do miasta prowadziły trzy bramy: brama zachodnia położona na południe od zamku, w bliskiej od niego odległości, brama Wodna umieszczona na wschód od zamku w północnej części obwodu, skierowana na staw Młyński, oraz najbardziej od zamku oddalona brama wschodnia. Bramy wschodnia i zachodnia usytuowane były na zakończeniu głównej drogi przelotowej biegnącej przez miasto, rozgałęziającej się we wschodniej części , gdzie obejmowała zabudowę śródrynkową.

Stan obecny

   Fragmenty murów obronnych przetrwały w południowej i południowo – wschodniej części obwodu, gdzie widoczne są także relikty dwóch baszt, z których jedna nadbudowana jest nowożytną konstrukcją. Kolejny dłuższy fragment obwarowań widoczny jest w północno – wschodniej części obwodu, gdzie zachowały się dwie baszty, w tym tzw. wieża Bernarda, obecnie najlepiej zachowany elementem fortyfikacji Pembroke. Z bram miejskich zachował się jedynie fragment bramy zachodniej.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Kenyon J., The medieval castles of Wales, Cardiff 2010.
Salter M., Medieval walled towns, Malvern 2013.
Salter M., The castles of South-West Wales, Malvern 1996.

Strona internetowa gatehouse-gazetteer.info, Pembroke Town Walls.