Historia
Kościół św. Jana Chrzciciela w Newton, nieopodal Porthcawl, został wzniesiony prawdopodobnie w latach 80-tych XII wieku, ponieważ pierwszy proboszcz został odnotowany w 1189 roku. Inicjatorem budowy był Richard de Cardiff lub William, earl Gloucester albo de Sanford, jeden z rycerzy Zakonu Świętego Jana z Jerozolimy. Newton było wówczas niewielkim portem morskim, handlującym z ośrodkami po drugiej stronie Kanału Bristolskiego, a kościół stał zaraz przy wjeździe do wioski od strony morza. W latach 1485-1495 Jasper Tudor, wuj króla Henryka VII, przeprowadził znaczną renowację budowli. Kolejne prace przeprowadzono w XIX stuleciu, kiedy to powstała północno – wschodnia zakrystia oraz na początku XX wieku.
Architektura
Kościół po przebudowie z XV wieku składał się z prostokątnej w planie nawy, węższego i krótszego, prostokątnego prezbiterium po stronie wschodniej, masywnej, przysadzistej, czworobocznej wieży od strony zachodniej i kruchty poprzedzającej wejście do nawy od południa. Wieża nietypowo otrzymała tą samą szerokość co nawa oraz cztery kondygnacje wyróżnione od północy i południa wąskimi otworami okiennymi. Także z tych stron znajdowało się przedpiersie osadzone na wystających wspornikach i krenelaż. Narożniki wieży wzmocniono szerokimi przyporami usytuowanymi prostopadle do ścian. Wewnątrz wieża otwarta została do nawy ostrołukową arkadą. Po przeciwnej stronie znalazła się arkada prezbiterium, po bokach której umieszczone zostały otwory do podglądania części kościoła z ołtarzem (hagioscope). Schody i portal w osadzone w północnym murze prowadziły do rzadko spotykanej w kościołach farnych, wystającej, kamiennej ambony.
Stan obecny
Kościół zachował układ z okresu późnego średniowiecza, lecz powiększony został o nowożytną zakrystię, a nawa została mocno przebudowana w 1860 roku. Wewnątrz zachowała się XIII-wieczna chrzcielnica, natomiast inskrypcje namalowane na północnej ścianie nawy pochodzą już z XVII wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.
Wooding J., Yates N., A Guide to the churches and chapels of Wales, Cardiff 2011.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, Church of St John the Baptist A Grade I Listed Building in Porthcawl, Bridgend.