Historia
Kościół św. Woolosa w Newport został wzniesiony w XI wieku na miejscu kaplicy z około V-VI wieku. Według tradycji książę Gwynllyw (którego imię została później zniekształcone w Woolosa) zbudował na wzgórzu Stow Hill swoją celę pokutniczą, a gdy zmarł na początku VI wieku, w pobliżu jego grobu zbudowano drewniany kościół, który stał się miejscem pielgrzymek. Kiedy kościół ten został spalony, odbudowano go w czasach anglo-saskich, już jako budowlę kamienną, którą następnie gruntownie przebudowano około 1080 roku z inicjatywy normańskich zdobywców Walii.
W 1405 roku kościół św. Woolosa został zniszczony w trakcie walijskiego powstania Owaina Glyndŵra. Podczas naprawy zniszczeń świątynię znacznie rozbudowano. W latach 1818-1819 budowlę odrestaurowano, a w 1853 roku zniszczono średniowieczną kruchtę i wzniesiono nową. Także prezbiterium zostało wówczas przebudowane. W 1913 roku architekt William Davies zbudował zakrystię, natomiast w latach 1960–1962 rozebrano i przebudowano prezbiterium.
Architektura
Kościół romański składał się z prostokątnego w planie, pięcioprzęsłowego, trójnawowego korpusu, dostępnego od zachodu poprzez wspaniały uskokowy portal o półkolistej archiwolcie, zdobionej różnego rodzaju ząbkowymi wzorami. W uskoki portalu wstawiono po bokach po jednej kolumnie, zwieńczonej kapitelami dekorowanymi postaciami i ptakami ukrytymi pośród motywów roślinnych. Wewnątrz korpusu profilowane uskokami półkoliste arkady oparto na dwóch rzędach masywnych, okrągłych w przekroju filarach z kapitelami zdobionymi muszelkowymi motywami. Po stronie wschodniej kościół kończył się prezbiterium o nieznanym kształcie, od zachodu natomiast musiał być poprzedzony kaplicą Mariacką.
Na początku XIII wieku kaplica Mariacka została przebudowana, a jej ściany podwyższone. Następnie w XV wieku przed jej zachodnią fasadą zbudowana została czworoboczna wieża (zwana Wieżą Jaspera). Wzmocniły ją wysokie, uskokowe przypory w narożach oraz północno – wschodnia ryzalitowa, wieloboczna wieżyczka mieszcząca klatkę schodową. W przyziemiu wieży umieszczono nowy portal wejściowy do kościoła, a wyższe kondygnacje rozdzielono dwoma gzymsami. Także w XV wieku poszerzono północną i południową nawę boczną, obie wzmocnione od zewnątrz przyporami i oświetlane czwórdzielnymi oknami, oraz dobudowano dwukondygnacyjną kruchtę południową.
Stan obecny
Kościół posiada dziś nietypowy układ, gdyż jest połączeniem elementów z wielu różnych epok. Najstarsze, romańskie są dolne partie murów nawy głównej korpusu z dawną fasadą zachodnią ze wspaniałym portalem wejściowym. Kaplica Mariacka w dużej części pochodzi z XIII wieku, natomiast wieża zachodnia i nawy boczne mają formy późnogotyckie. Wschodnia część kościoła kończy się prezbiterium, którego obecny kształt jest wynikiem XIX-wiecznej przebudowy. Także wszystkie okna naw i prezbiterium zostały przekształcone w okresie wiktoriańskim i na początku XX wieku.
Wewnątrz kościoła św. Woolosa warta uwagi jest XV-wieczna piscina oraz późnośredniowieczna więźba dachowa w nawie głównej i nawach bocznych. Największym skarbem kościoła jest jednak wspomniany romański portal z XI wieku, oddzielający nawę od kaplicy św. Marii. Wkomponowane są w niego rzymskie kolumny i kapitele z pobliskiego Caerleon.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., Abbeys, priories and cathedrals od Wales, Malvern 2012.
Strona internetowa newportcathedral.org.uk, History.
Strona internetowa wikipedia.org, Newport Cathedral.