Historia
Kościół w Mynachlogddu zbudowany został w XIII wieku, z pewnością przed 1291 rokiem, kiedy to odnotowany został w źródłach pisanych jako „Capella de Nigra Grangea”. Nazwa ta odnosiła się do bliskich związków kościoła z nieodległym klasztorem św. Dogmaela, nie pełnił on bowiem funkcji parafialnej, lecz służył ludności pracującej na klasztornym folwarku. Prawdopodobnie pod koniec XV wieku, najpewniej z powodu zwiększenia liczby wiernych, powiększony został o drugą nawę. W 1537 roku, po kasacie klasztoru, kościół przeszedł na własność angielskiego króla, który oddał budynek w dzierżawę niejakiemu Morganowi Johnesowi z Llangadoc. W okresie nowożytnym uzyskał status parafii i nadal pełnił funkcje sakralne. Gruntowny remont kościoła rozpoczęto w 1877 roku, lecz funduszy starczyło wówczas tylko na jedną nawę. Południowa pozostawała zaniedbana do czasu naprawy w 1888 roku.
Architektura
Kościół zbudowany został z łamanego wapienia, układanego bez dbałości o równe warstwy, ale przy wykorzystaniu większych i lepiej opracowanych głazów do wzmocnienia narożników. Usytuowano go na zboczu opadającym po stronie zachodniej ku niewielkiemu ciekowi wodnemu, jednemu z dopływów południowej rzeki Cleddau. Pierwotnie kościół był jedną z wielu wiejskich, skromnych budowli salowych, wzniesionych na planie prostokąta bez wyodrębnionego zewnętrznie z bryły prezbiterium. Długość jego korpusu wynosiła 10,7 metrów, szerokość 4,3 metra, był więc budowlą mocno wydłużoną, na całej długości przykrytą pojedynczym dachem dwuspadowym, od wschodu i zachodu opartym na trójkątnych szczytach.
W XV wieku kościół od południa powiększono o drugą nawę o wymiarach 11,6 x 3,9 metra, a więc o budowlę o podobnej wielkości, która od wschodu utworzyła z wcześniejszym korpusem równą elewację, a od zachodu niewielki uskok. Drugą nawę również przykryto osobnym dachem dwuspadowym, opartym na pozbawionych zdobień trójkątnych szczytach. Możliwe, iż w czasie rozbudowy wymienione zostały na większe niektóre lub nawet wszystkie pierwotne otwory okienne kościoła, zastąpione oknami późnogotyckimi, wielodzielnymi. Wejście do kościoła w XV wieku wiodło od północy oraz portalem osadzonym w zachodniej ścianie nawy południowej.
Wewnątrz kościoła obie nawy połączono trzema arkadami opartymi na dwóch ośmiobocznych, pozbawionych impostów i baz filarach o nieco niesymetrycznych formach, a także na dwóch półfilarach przyściennych. Półkoliste arkady uzyskały sfazowanie, przechodzące płynnie w ścięte boki filarów. W żadnej z naw nie wyróżniono części prezbiterialnej arkadą tęczy, pozostawiając przez całą ich długość jednolitą, otwartą więźbę dachową. Jedynie zastosowane w ścianach nawy północnej kamienne konsole mogły pierwotnie służyć do podpierania balustrady ołtarzowej, lub ewentualnie ustawiano na nich posągi.
Stan obecny
Kościół posiada dziś bryłę i układ charakterystyczny bardziej dla kościołów północnej części Walii niż jej rejonów południowo – zachodnich. Zachował średniowieczne mury, lecz praktycznie wszystkie okna wymienione zostały w XIX wieku (jedynie północne i wschodnie okna nawy północnej mogą pochodzić z XVI wieku, choć zostały odnowione). Przypuszczalnie z XV wieku pochodzą portale wejściowe obu naw oraz arkady międzynawowe, natomiast więźba dachowa jest nowożytna.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Barker T.W., Green F., Pembrokeshire Parsons, „West Wales historical records”, 3/1913.
Ludlow N., South Pembrokeshire Churches, Llandeilo 2000.
Salter M., The old parish churches of South-West Wales, Malvern 2003.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, VII County of Pembroke, London 1925.