Historia
Kromlech Gors Fawr wzniesiony został w epoce neolitu lub wczesnego brązu. Cel wzniesienia kręgu nie jest znany. Być może miał funkcje sakralne związane z nieznanymi już dziś rytuałami, albo powiązany był z obserwacją wschodzącego i zachodzącego księżyca lub słońca, ewentualnie funkcjonował jako miejsce zgromadzeń plemiennych. Spośród wszystkich możliwości najmniej prawdopodobne wydawałoby się funkcjonowanie Gors Fawr w powiązaniu z ruchem słońca i księżyca na nieboskłonie, gdyż wraz z pobliskimi dwoma stojącymi kamieniami nie został on w żaden wyraźny sposób zorientowany.
Architektura
Gors Fawr założono na wrzosowiskach u podstawy wzgórz Preseli. Krąg o średnicy od 21,9 do 22,9 metrów utworzono z co najmniej szesnastu kamieni narzutowych ułożonych wzdłuż obwodu kromlechu. Zostały one dość równomiernie rozłożone, ale nie wszędzie odległości pomiędzy nimi utworzono zbliżone (rozstawy wahają się od 3,3 metra do 4,9 metra). Zwłaszcza jeden z kamieni zachodnich oraz południowo – wschodni zaburzyły rytm, choć nie wiadomo czy było to działanie celowe, czy efekt późniejszych przestawień, albo wynik utraty części z kamieni kręgu. Zamierzona była natomiast gradacja wielkości kamieni w stronę południowo – zachodnią, przy czym najwyższy ma dziś około 1 metra wysokości.
Około 134 metry na północny – wschód od kromlechu ułożono dwa dodatkowe głazy. Zachodni z nich o wysokości 1,9 metra i grubości 0,6 metra zapewne został specjalnie dobrany pod względem formy, ale nie przeprowadzono jego obróbki. Wschodni o podobnej wysokości i grubości 0,9 metra został lekko przechylony w stronę zachodnią. Wydaje się, iż nie były one częścią „alei” ułożonej z większej ilości kamieni, gdyż nie zostały zorientowane na środek kromlechu.
Stan obecny
Spośród szesnastu widocznych obecnie kamieni jedynie trzy stoją w pozycji pionowej swymi dłuższymi bokami, a dwa zostały przepołowione, prawdopodobnie na skutek naturalnych procesów i warunków pogodowych. Z dwóch kamieni północno – wschodnich jeden próbowano niegdyś przenosić, o czym świadczyłaby naruszona ziemia na głębokości około 0,3 metra. Wstęp na teren kromlechu jest wolny, leży on w pobliżu drogi.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Castleden R., Neolithic Britain: New Stone Age sites of England, Scotland and Wales, London 1992.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, VII County of Pembroke, London 1925.