Historia
Pierwszy kościół parafialny w Myddfai zbudowany został po anglo-normańskim podboju południowo – zachodniej części Walii. Mógł powstać z fundacji rycerskiej rodziny Wroth, która początkowo pełniła nad świątynią patronat. Utraciła go w 1291 roku, kiedy to majątek rodu został skonfiskowany przez króla Edwarda I. Władca powierzył następnie prawo patronatu biskupom St Davids, z inicjatywy których pod koniec XIII wieku lub w XIV stuleciu wzniesiona została murowana wczesnogotycka nawa i prezbiterium. Około 1500 roku budynek został powiększony o nawę i kaplicę północną, a w XVI lub XVII wieku o kruchtę. W pierwszej połowie XIX wieku, w trakcie przeprowadzanych remontów dobudowano zakrystię i zachodnią dzwonnicę. Kolejne, prowadzone na niewielką skalę naprawy miały miejsce na początku drugiej połowy XIX stulecia oraz w 1874 roku. Ostatnie trzy okna wymieniono na nowe między 1917 a 1926 rokiem.
Architektura
Kościół z przełomu XIII i XIV wieku składał się z wydłużonej, prostokątnej w planie nawy i nieco węższego oraz niższego, kwadratowego prezbiterium po wschodniej stronie. Prezentował więc typowy układ dla wiejskiej budowli sakralnej z przełomu romanizmu i wczesnego gotyku. Obie części kościoła przykryte były osobnymi dachami dwuspadowymi, przy czym prezbiterium wyróżniało się dachem osadzonym przy ścianach północnej i południowej na rzędzie kamiennych wsporników. Ponadto mury prezbiterium od strony zewnętrznej ujęto pochyłym cokołem, a wewnątrz kamiennymi ławami. Wejście do kościoła usytuowane było w tradycyjnym miejscu, w zachodniej części ściany południowej nawy. Oświetlenie pierwotnie zapewniać mogły rozglifione okna o niewielkich rozmiarach i lancetowatych zamknięciach. We wnętrzu nawę i prezbiterium połączono ostrołuczną arkadą tęczy, z pozbawioną profilowania archiwoltą osadzoną na impostach.
Na przełomie XV i XVI wieku od strony północnej dobudowana została prostokątna nawa boczna, która, co ciekawe, otrzymała od wschodu swoje własne prezbiterium czy też kaplicę, o proporcjach podobnych do starszego prezbiterium. Cały kościół wyróżniał się odtąd rozbudowanym programem przestrzennym, jak na wiejską świątynię umieszczoną z dala od dużych centrów miejskich, choć od strony zewnętrznej miał prostą formę z równymi elewacjami od zachodu, północy i wschodu. W typowy dla Walii sposób każda część budowli przykryta była własnym dwuspadowym dachem, opartym przy krótszych ścianach na pozbawionych dekoracji trójkątnych szczytach. W murach nawy bocznej i kaplicy osadzono ostrołuczne późnogotyckie okna, wypełnione trójdzielnymi maswerkami z motywami pięcioliści. Późnogotyckie okna wstawione zostały też w starsze mury kościoła.
Późnogotycka północna część kościoła otwarta została na nawę główną czterema ostrołucznymi arkadami, opartymi na trzech ośmiobocznych filarach i dwóch przyściennych półfilarach. Archiwolty arkad obustronnie oprofilowano rowkami i sfazowano, udekorowano też profilowaniem bardzo wąskie kapitele filarów międzynawowych. Pojedynczą szeroką i profilowaną arkadą połączone zostało prezbiterium z północną kaplicą. Jej łuk osadzono na dwóch półośmiobocznych przyściennych półfilarach, podobnie jak w nawie z wąskimi profilowanymi kapitelami. Arkadą o zbliżonej formie złączona została również kaplica z nawą północną.
W trakcie późnośredniowiecznej rozbudowy starą nawę i prezbiterium przykryto drewnianymi kolebkami, przy czym w nawie pomiędzy otynkowanymi polami umieszczono jedynie ramy poprzeczne, a w prezbiterium poprzeczne i wzdłużne. Ponadto część nawową oddzielono od części prezbiterialnej przegrodą lektorium, dla którego w ścianie południowej nawy specjalnie umieszczono nisko osadzone niewielkie ostrołuczne okno. Lektorium posiadało piętro z galerią, dostępne południowymi drewnianymi schodami. Północną nawę boczną i kaplicę zwieńczono kolebkami o identycznej formie jak w prezbiterium.
Stan obecny
Kościół zachował układ przestrzenny uzyskany ostatecznie w późnym średniowieczu, zaburzony jedynie lekko przez nowożytną zakrystię dostawioną od północnego – zachodu i kruchtę z początku XVII wieku. Późnogotyckie okna wykonano z czerwonego piaskowca, co wyróżnia je dziś od nowożytnych, wzniesionych z szarego piaskowca (wiktoriańskie okna w elewacjach południowej i zachodniej). Wewnątrz kościoła zwracają uwagę zachowane oryginalne filary i arkady międzynawowe, arkada tęczy, piscina oraz średniowieczne przykrycie w postaci drewnianych kolebek nad wszystkimi głównymi częściami budowli. Spośród wyposażenia zachowała się ośmioboczna chrzcielnica z XIV wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Ludlow N., Carmarthenshire Churches, Church Reports, Llandeilo 2000.
Ludlow N., Carmarthenshire Churches, An Overview of the Churches in Carmarthenshire, Llandeilo 2000.
Salter M., The old parish churches of South-West Wales, Malvern 2003.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, V County of Carmarthen, London 1917.
Wooding J., Yates N., A Guide to the churches and chapels of Wales, Cardiff 2011.