Historia
Pierwszy, drewniany most na rzece Monnow w Monmouth został zbudowany w połowie XII wieku. Możliwe iż został on uszkodzony w trakcie bitwy z 1233 roku pomiędzy zwolennikami króla Henryka III a Ryszardem Marshalem, earlem Pembroke, choć dokładna lokalizacja bitwy pozostaje do dzisiaj obiektem sporów. Murowany, kamienny most został wzniesiony na miejscu wcześniejszego w drugiej połowie XIII wieku, przy czym czasem za jego początek przyjmuje się nie potwierdzony źródłowo rok 1272. Wieża bramna została wzniesiona na moście pod koniec XIII lub na początku XIV wieku, a jej machikuły zostały dobudowane w dalszym okresie XIV stulecia.
Militarna rola mostu często była kwestionowana przez historyków z powodu jego oddalenia od miejskich murów obronnych, czy możliwości przekroczenia rzeki w nieodległych miejscach, jednak wydaje się, że jego rola obronna nie była doceniana, a fakt budowy dodatkowych urządzeń obronnych w postaci brony czy machikuł, wskazuje, iż liczono się z jego wykorzystaniem w trakcie walk. Oprócz roli obronnej, most z wieżą stanowił barierę umożliwiającą pobieranie opłat od uczestników targu odbywającego się w mieście. Opłaty te zostały zatwierdzone w dokumentach (patent rolls) z 1297 i 1315 roku.
Miasto i zamek Monmouth nie zostały zaatakowane podczas buntu Owaina Glyndŵra w latach 1400-1415, chociaż pobliskie Abergavenny i Grosmont zostały zniszczone. Niepokoje tego okresu miały negatywny wpływ na rozwój miasta, lecz most kontynuował swą funkcję jako punkt poboru opłat. W trakcie angielskiej wojny domowej miasto kilkakrotnie zmieniało właściciela, a w 1645 roku most został obsadzony przez rojalistów z zamku Raglan w czasie nieudanej próby odzyskania miasta.
W XVIII wieku most i wieża wymagały remontu, po przeprowadzeniu którego wieża została przekształcona w dwukondygnacyjny budynek mieszkalny z licznymi wystającymi, drewnianymi dobudówkami, który powierzono stróżowi odpowiedzialnemu za dalsze naprawy i utrzymanie. Handel nadal miał kluczowe znaczenie dla mostu, odnotowano bowiem w źródłach, że w tylko jedyną sobotę na początku XVIII wieku przez most przeszło „500 koni, z których każdy niósł pięć buszli zboża”.
Na początku XIX wieku budynek mieszkalny na moście przestał funkcjonować, drewniane przybudówki zostały rozebrane, a most został poszerzony w celu udrożnienia ruchu. W 1832 roku został zrekonstruowany dach i niedługo później dodano mniejsze przejście dla pieszych. W 1845 roku ostatnią znaczącą zmianą było dodanie drugiego przejścia dla pieszych w wieży bramnej. Od 1889 do 1902 roku przeprowadzono szeroko zakrojony program konserwacji mostu i bramy, lecz rosnąca liczba zmotoryzowanych pojazdów doprowadziła do wzrostu liczby kolizji i zatorów przy bramie. Plany zamknięcia mostu Monnow dla pojazdów i budowy nowego mostu w pobliżu były wielokrotnie przekładane. Dopiero na początku 2004 roku został otwarty nowy most, a stary został wyłączony z ruchu kołowego.
Architektura
Rzeka Wye oraz padająca do niej rzeka Monnow praktycznie w całości, poza fragmentem po stronie północnej, otaczały zakolami obwarowane miejskimi murami miasto i zamek Monmouth. Po jego zachodniej stronie rozciągały się przedmieścia, do których przeprawę ułatwiono murowanym mostem rozciągniętym nad rzeką Monnow.
Most został zbudowany z siedmiu rodzajów kamieni, lecz w przeważającej części z czerwonego piaskowca. Otrzymał trzy arkady zamknięte łukami odcinkowymi, stojące na filarach których spodnia część została ożebrowana w celu wzmocnienia. Dodatkowo od strony płynącego nurtu rzeki filary zaopatrzone zostały w ostrogi zmniejszające napór mas wody. Długość mostu wyniosła 34,8 metra, a szerokość 7,3 metra.
Pomiędzy drugim a trzecim przęsłem (licząc od zachodu) usytuowano wieżę, czy tez budynek bramny o wymiarach w planie 9 x 3,6 metra i wysokości 11 metrów. Otrzymała ona kształt eliptyczny z zachodnią i wschodnią elewacją wykazującymi znaczne różnice. Od strony zachodniej umieszczono machikuły, wschodnia część (od strony miasta) otrzymała natomiast pojedyncze okno ponad przejazdem (prawdopodobnie elewacja ta została bardziej przekształcona na przestrzeni dziejów). Jedynym sposobem komunikacji poprzez most był centralnie umieszczony przejazd bramny o szerokości 3,5 metra, pierwotnie zamykany broną. Wewnątrz wieża posiadała jedno pomieszczenie na piętrze i latrynę umieszczoną w bocznym wykuszu. Pierwotny dostęp do środka odbywał się za pomocą kamiennej, spiralnej klatki schodowej. Pomieszczenie miało 10 metrów długości i 3 metry szerokości oraz strych. Średniowieczne zwieńczenie wieży składało się z przedpiersia z krenelażem i chodnika dla obrońców.
Stan obecny
Most w Monmouth jest jednym z dwóch obronnych mostów zachowanych w Wielkiej Brytanii i zabytkiem cennym także w skali europejskiej. W 1996 roku został włączony do listy mostów Światowego Dziedzictwa przez organ doradczy UNESCO, Międzynarodową Radę Zabytków i Miejsc, jako most o „wyjątkowej uniwersalnej wartości” i „znaczącym etapie w inżynierii mostów lub rozwoju technologicznym”. Przekształcenia nowożytne to mostu to przede wszystkim dwa boczne przejścia dla pieszych w budynku bramnym oraz jego zadaszenie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., Medieval Bridges, Malvern 2015.
Strona internetowa castlewales.com, Monnow Bridge and Gate.
Strona internetowa wikipedia.org, Monnow Bridge.