Historia
Kościół św. Wawrzyńca został zbudowany pod koniec XIII lub na początku XIV wieku, jako filia kościoła św. Marcina w Laugharne. W okresie tym powstał tylko korpus nawowy bez wyodrębnionego zewnętrznie prezbiterium. Przypuszczalnie pod koniec XIV wieku dobudowana została kruchta, natomiast w XV wieku wieża po stronie zachodniej, powiększona na początku XVI wieku o wieżyczkę schodową i zwieńczona nowym przedpiersiem. Wieża stanowiła wyraźny znak terenowy dla przepływających w okolicy statków, a we wczesnym okresie nowożytnym jedno z jej pięter służyło za salę szkolną. W 1769 roku kościół w Marros uzyskał status parafialnego. Został odrestaurowany w 1844 roku i w latach 1895-1898.
Architektura
Kościół został wzniesiony z wapiennego kamienia łamanego oraz czerwonego piaskowca wykorzystanego do utworzenia detali architektonicznych. Początkowo składał się tylko z czteroprzęsłowego, prostokątnego w planie korpusu, bez wydzielonego zewnętrznie prezbiterium. Stanowił więc najprostszą możliwą budowlę salową, pozbawioną jakichkolwiek aneksów i bezwieżową. Co najwyższej mógł posiadać niewielką dzwonnicę nad zachodnim szczytem. Oświetlenie kościoła, biorąc pod uwagę czas jego powstania, zapewniać mogły wąskie i rozglifione do wnętrza otwory okienne, zamknięte ostrołukami lun trójliśćmi. Być może bardziej okazałą formę miało oświetlające ołtarz okno w ścianie wschodniej lub też znajdowała się tam triada mniejszych otworów. Wejście do kościoła wiodło od południa.
Przypuszczalnie pod koniec XIV wieku lub na początku XV stulecia, umieszczone w południowej ścianie nawy wejście poprzedzone zostało kruchtą, zbudowaną na rzucie zbliżonym do kwadratu i przykrytą dwuspadowym daszkiem opartym na zwróconym ku południowi, pozbawionym dekoracji szczycie. W murach kruchty nie utworzono żadnego otworu okiennego. Prosty portal wejściowy zamknięto ostrołucznie. Wewnątrz kruchtę przykryto sklepieniem kolebkowym, podczas gdy korpus kościoła najpewniej przykryty był otwartą więźbą dachową.
W XV stuleciu po zachodniej stronie korpusu dobudowana została trzypiętrowa wieża o wysokości około 21 metrów, której masywna sylwetka wyróżniała się na tle niewielkiej świątyni. Usytuowana została nieco niesymetrycznie w stosunku do starszej części. Posadowiono ją na ukośnym cokole zakończonym gzymsem, a zwieńczono bardzo wysokim przedpiersiem osadzonym na wspornikach i krenelażem. Od strony południowo – wschodniej umieszczono wieżyczkę z klatką schodową, która wraz z przedpiersiem została bez przewiązania murów dodana na początku XVI wieku. Przyziemie wieży otwarto na nawę ostrołuczną arkadą i przykryto sklepieniem kolebkowym. Wyższe kondygnacje rozdzielono drewnianymi stropami.
Stan obecny
Widoczny dziś kościół został znacznie przebudowany w okresie nowożytnym i powiększony o północną kaplicę, czy też transept. Najbliższa oryginalnemu wyglądowi jest wieża, lecz w trakcie prac remontowych oryginalne wejście na jej spiralne schody zostało zablokowane, a w zachodniej ścianie umieszczono XIX-wieczne okno, które zastąpiło otwór późnogotycki. W nawie przekształcono wszystkie okna za wyjątkiem XV-wiecznego otworu umieszczonego we wschodniej części ściany południowej. Wymieniona została także posadzka, więźba dachowa, tynki i wyposażenie. Średniowieczne są górne otwory okienne wieży, portal wejściowy do kruchty i jej sklepienie, arkada w przyziemiu wieży oraz tamtejsze sklepienie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Ludlow N., Carmarthenshire Churches, Church Reports, Llandeilo 2000.
Ludlow N., Carmarthenshire Churches, An Overview of the Churches in Carmarthenshire, Llandeilo 2000.
Salter M., The old parish churches of South-West Wales, Malvern 2003.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, V County of Carmarthen, London 1917.