Historia
Pierwsza wzmianka źródłowa o kościele św. Illtyda w Mamhilad pojawiła się już w 1100 roku, jednak ten najstarszy drewniany lub murowany, romański kościół musiał zostać zastąpiony całkiem nową budowlą w XIII wieku. W XV wieku został on przebudowany w stylistyce późnogotyckiej oraz powiększony o prezbiterium i dwie kruchty. Spośród tych ostatnich południowa wzniesiona została około 1482 roku, gdyż taka data została na niej odkryta w trakcie prac tynkarskich. Wiktoriańska renowacja przeprowadzona została w latach 1864-1865, a ostatnie prace remontowe w okresie 1999-2000.
Architektura
Kościół otrzymał jednonawowy korpus na planie prostokąta, sąsiadujące z nim od wschodu węższe i niższe prezbiterium, także na rzucie prostokąta, oraz nietypowo dla tak niedużej budowli aż dwie kruchty: południową i zachodnią. Większości okien została wymieniona na późnogotyckie w XV wieku. Otrzymały one wówczas zwieńczenie o kształcie pięcioliści i tzw. łuków w ośle grzbiety, choć w kruchcie południowej zastosowano też proste otwory czworoboczne. Wnętrze zostało dość dobrze oświetlone, gdyż jako jedyną bez otworów pozostawiono północną ścianę prezbiterium. Nawę od części kapłańskiej oddzielono XIII-wieczną, półkolistą arkadą, którą w XV wieku zaopatrzono w gotyckie profilowanie. Obie części rozdzieliło także drewniane lektorium.
Stan obecny
Kościół jest dziś malowniczym zabytkiem o późnogotyckim wystroju z pobielonymi elewacjami. Modyfikacje nowożytne ograniczyły się do wymiany zachodniego okna w północnej ścianie nawy oraz wstawienia czwórliścia w szczytową ścianę zachodnią. Być może wymianie uległo także okno południowo – zachodnie nawy, niekiedy także za nowożytną uznaje się kruchtę zachodnią, lecz nie ma co do tego pewności. Wewnątrz przetrwała XV-wieczna drewnienia kolebka nad nawą. Lektorium jest co prawa wiktoriańskie, ale zawiera elementy średniowieczne, przy czym części z oryginalnej przegrody lektorium użyte też zostały do wybudowania nowożytnej empory zachodniej (belka nośna, balustrada).
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, Church of St Illtyd A Grade II* Listed Building in Goetre Fawr, Monmouthshire.