Historia
Według tradycji pierwszy kościół w Magor ufundować miał w VII wieku Cadwalader, ostatni walijski władca uznający się za króla Brytanii. Kolejny, już pod wezwaniem św. Leonarda, prawdopodobnie zbudowany został po podboju anglo-normańskim. W XII wieku został on gruntownie przebudowany, a właściwie wzniesiony od podstaw na starym miejscu. Następne duże prace budowlane miały miejsce w XV stuleciu, kiedy to powiększono kościół o nawy boczne i kruchtę, a całość przekształcono w stylistyce późnogotyckiej. W okresie nowożytnym świątynia szczęśliwie nie przechodziła już większych modernizacji, a wiktoriańska renowacja architekta Johna Nortona z 1868 roku zachowała wygląd pierwotnej bryły i przetrwałych do tego czasu detali architektonicznych.
Architektura
Kościół już w XIII/XIV wieku posiadał ciekawy i rzadko spotykany układ, składający się z czworobocznej wieży wciśniętej pomiędzy pojedynczą nawę na zachodzie a mocno wydłużone jak na świątynię farną prezbiterium po stronie wschodniej. To ostatnie założone zostało na planie prostokąta. Przebudowa późnogotycka z XV wieku zdecydowanie powiększyła przestrzeń kościoła poprzez utworzenie nowego korpusu z trzema nawami, z których boczne przedłożono do wieży tworząc pseudotransept. Dodatkowo do zachodniej części nawy północnej dostawiona została okazała dwukondygnacyjna kruchta. Jej umieszczenie z niewiadomych przyczyn spowodowało zwężenie zachodniego i połowę środkowego przęsła nawy północnej (być może była to pozostałość po wcześniejszych, węższych nawach bocznych). Późnogotycka przebudowa wiązała się także z przekształceniem górnej partii wieży, zaopatrzonej wówczas od północy w wydatną wieżyczkę komunikacyjną i przedpiersie na wspornikach.
Wnętrze trónawowego i trójprzęsłowego korpusu oświetliły od strony naw bocznych, osadzone pomiędzy uskokowymi przyporami duże ostrołuczne okna, wypełnione maswerkami ze zwieńczeniami w pięcioliście i ośle grzbiety oraz zaopatrzone od zewnątrz w ostrołuczne okapniki osadzone na rzeźbionych na kształt ludzkich głów konsolach. Ponad nimi poprowadzono ozdobne przedpiersie dekorowane rzędem małych blend zamkniętych trójliściami oraz skrzydlatymi maszkaronami i sterczynami na przedłużeniu przypór, poniżej zaś profilowany gzyms cokołowy. Nawa główna nie otrzymała własnego oświetlenia poza okazałym oknem zachodnim, o formie zbliżonej do okien w nawach bocznych, natomiast mury prezbiterium przebito tylko jednym oknem od wschodu i jednym od południa. Nietypowo cała elewacja północna prezbiterium pozostała całkowicie gładka, pozbawiona zdobień, okien czy też nawet cokołu.
W podobny sposób jak nawy boczne zwieńczona została przedpiersiem i sterczynami kruchta. Północne okno jej górnej kondygnacji wypełniono kunsztownym maswerkiem z pięcioliściami i oślimi grzbietami. Trójliściami i ostrołucznym gzymsem ozdobiono natomiast archiwoltę portalu wejściowego. Przyziemie kruchty przykryto sklepieniem żebrowym o gwiaździstym układzie z płaskimi zwornikami i jednym zwornikiem stalaktytowym. W jej narożniku południowo – zachodnim osadzono spiralną klatkę schodową wiodącą na piętro, oświetlane oprócz wspomnianego dużego północnego okna, także małym, trójlistnie zamkniętym okienkiem zachodnim.
Wnętrze korpusu rozdzieliły na nawy bogato profilowane wałkami o różnej grubości, ostrołuczne arkady, oparte na filarach z kapitelami w kształcie aniołów trzymających zwoje. W południowej nawie, zachodni filar ozdobiono wspornikiem z tzw. zielonym człowiekiem, czyli symbolicznym wizerunkiem odrodzenia, przedstawiającym ludzką twarz z wyrastającymi z ust pnączami lub liśćmi. Na wsporniku tym i pozostałych osadzonych w nawach bocznych pozostały wyprowadzenia żeber, wskazujące, iż przykrywały je kiedyś (lub przynajmniej były planowane) sklepienia.
Stan obecny
Kościół św. Marii w Magor to dziś jedna z najokazalszych i najlepiej zachowanych późnośredniowiecznych budowli na terenie południowej Walii, słynna zwłaszcza z powodu rzeźbionych kapiteli i wsporników z XV wieku. Warta uwagi jest także wyjątkowo wystawna kruchta. Okna korpusu i pseudotranseptu zostały jedynie odnowione w XIX wieku, natomiast całkowicie wymieniono okno wschodnie i południowe w prezbiterium. W dużej części oryginalne jest ozdobne przedpiersie korpusu i kruchty, tylko częściowo uzupełniane w XIX wieku, zwłaszcza o zniszczone sterczyny. W pobliżu kościoła znajdują się ruiny XVI-wiecznej plebani.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, Church of St Mary A Grade I Listed Building in Undy, Monmouthshire.