Historia
Kościół w Llanwern najpewniej zbudowany został w XIV wieku, przy czym prace budowlane podzielono na dwa etapy, związane z budową korpusu i kruchty, a następnie wieży. W XV stuleciu kościół poddano gruntownej przebudowie, która prawdopodobnie skupiła się na wprowadzeniu stylistyki późnogotyckiej, a nie powiększeniu samej bryły. W XIX wieku przeprowadzona została subtelna wiktoriańska renowacja zabytku.
Architektura
Kościół utworzony został jako budowla salowa na planie mocno wydłużonego prostokąta, bez wydzielonego zewnętrznie z bryły prezbiterium, ale z czworoboczną wieżą po stronie zachodniej i kruchtą przy zachodniej części ściany południowej. Do budowy wykorzystano przede wszystkim lokalny szary wapień, z grubsza opracowany od strony lica i układany warstwami. Ponadto narożniki i obramienia otworów wzmacniano fioletowawymi ciosami piaskowca (ang. Old Red Sandstone).
Mury nawy i kruchty wzniesione zostały w jednym etapie, bowiem wyposażone zostały u podstawy w taki sam cokół. Po stronie wschodniej korpus wzmocniono dwoma ustawionymi pod skosem uskokowymi przyporami. Jeśli nawa miała pierwotnie podobne przypory także od strony zachodniej, to zostały usunięte w trakcie budowy wieży, która sama podparta została wysokimi przyporami i częściowo wtopiona w nawę (przez co wschodnie przypory wieży nietypowo osadzono na koronie muru korpusu kościoła). Całość korpusu przykryto jednym dachem dwuspadowym, opartym od wschodu na trójkątnym szczycie, a od zachodu po wybudowaniu wieży na jej wschodniej elewacji.
Okna korpusu kościoła zostały zmodernizowane w XV wieku. Większość otrzymała wówczas czworoboczne ościeża z trójlistnymi maswerkami wpisanymi w tak zwane ośle grzbiety. Tradycyjnie wielkością wyróżniono oświetlające ołtarz okno wschodnie: ostrołuczne, wypełnione maswerkiem i zwieńczone okapnikiem osadzonym na rzeźbionych konsolach. Co dość rzadkie w kościołach walijskich, a powszechne w kontynentalnej części Europy, północna ściana korpusu pozbawiona została jakichkolwiek otworów. Dwa wejścia osadzono w ścianie południowej: dla wiernych poprzez kruchtę i dla plebana w wąskim, prosto wykonanym portalu ostrołucznym.
Wieża została zwieńczona krenelażem z niskimi blankami o funkcji symbolicznej i dekoracyjnej. Jej elewacje rozdzielono gzymsami kordonowymi oraz ozdobiono w XV wieku dużymi, ostrołucznie zamkniętymi oknami, na najwyższym piętrze zaopatrzonymi w okapniki osadzone na rzeźbionych konsolach, prawdopodobnie o kształtach ludzkich głów. Najpewniej zastąpiły one starsze, węższe okna lancetowate (jedno pozostawiono po stronie północnej) i szczelinowe. Ponadto wieża przepruta została ostrołucznym, profilowanym portalem w ścianie zachodniej, a z elewacji północnej wysunięto płytki ryzalit mieszczący klatkę schodową.
Stan obecny
Kościół jest dziś jednym z najciekawszych, a zarazem mniej znanych późnogotyckich budynków sakralnych południowej Walii, zachowanym w formie otrzymanej po przebudowie z XV wieku. Wyróżnia się brakiem wydzielonego zewnętrznie prezbiterium, a więc bardzo prostym układem, a zarazem bogatym detalem architektonicznym. Maswerki i ościeża jego okien, choć częściowo zostały wymienione w XIX wieku, to zachowały dawne formy. Wyróżnia się także starsze, XIV-wieczne okno północne w wieży. Wnętrze poza arkadą wieży i pisciną posiada wystrój współczesny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Newman J., The buildings of Wales, Gwent/Monmouthshire, London 2000.
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.