Historia
Kościół w Llanvetherine (zangielszczona wersja oznaczająca ziemię lub parafię Gwytherine) po raz pierwszy wspomniany został w połowie XII wieku w księdze biskupstwa Landaff, w związku z wcześniejszą donacją ziemi dla miejscowej parafii przez niejakiego Corsa i Morwyda. Donacja ta miała mieć miejsce w okresie rządów biskupa Nuda który żył na przełomie IX i X wieku, pierwotna świątynia musiała więc funkcjonować w Llanvetherine na długo przed podbojem normańskim. Gotycki, murowany kościół przypuszczalnie zbudowany został w XIII wieku, a w XIV stuleciu powiększony o wieżę i wyodrębnione prezbiterium. W XV wieku cała budowla przekształcona została w stylistyce późnogotyckiej i zaopatrzona w kruchtę. Nowożytne prace budowlane musiały być prowadzone w 1703 roku, kiedy to w nawie przebito dodatkowe okno, a następnie w 1872 roku gdy między innymi wymieniono arkadę tęczy.
Architektura
U schyłku średniowiecza kościół otrzymał formę budowli jednonawowej ze stosunkowo dużym, prostokątnym w planie prezbiterium po stronie wschodniej, smukłą wieżą na osi fasady zachodniej i kruchtą przed wejściem w zachodniej części ściany południowej nawy.
Początkowo niezbyt wysoka wieża prawdopodobnie w XVI wieku została podwyższona, uzyskując nietypowy kształt poprzez nadbudowanie osadzonego na wspornikach przedpiersia i przeprucie go z każdej strony trójdzielnym oknem o lancetowatych przeźroczach. Wewnątrz przyziemie wieży otwarto XIV-wieczną arkadą na nawę, podobna choć szersza arkada musiała też oddzielać nawę od prezbiterium. W tym ostatnim fragment północnej ściany pogrubiono w XV wieku by osadzić w środku schody wiodące na galerię drewnianego lektorium.
Okna nawy i prezbiterium w miarę upływu czasu otrzymywały różne formy. Początkowo zwieńczane byłe trójliściami, następnie jako dwu, trój i nawet czwórdzielne zamykane były pięcioliściami. Tradycyjnie największe było ostrołuczne okno wschodnie (gdyż oświetlało ołtarz), zaopatrzone w maswerk i okapnik osadzony na dwóch konsolach.
Stan obecny
Obecnie w wyglądzie kościoła przeważają późnogotyckie detale architektoniczne, a unikalności nadaje mu nietypowo podwyższona w XVI wieku wieża. Bryła budowli szczęśliwie nie została przysłonięta żadnym pośredniowiecznym aneksem, a jedyne całkowicie nowożytne okno przepito w południowej ścianie nawy. Reszta ma oryginalne kształty choć część ościeży i maswerków musiała być wymieniona. Wewnątrz prezbiterium zachowała się oryginalna XIV-wieczna piscina oraz XV-wieczna kropielnica w kruchcie, natomiast średniowieczne kolebki nad nawą i prezbiterium zostały współcześnie wymienione.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.
Strona internetowa llantiliogroup.info, St James the Elder is the parish church of Llanvetherine.