Historia
Miejscowe dobra pojawiły się w źródłach pisanych pod nazwą Lamecare w 1086 roku. Od końca XII wieku do końca XIII stulecia znajdowały się one w rękach rodu Fitzpaynów, przypuszczalnych fundatorów zamku. Spośród nich w 1271 roku odnotowany został niejaki Robert Fitzpayn, zamieszkały w swej siedzibie w Llanvair (Llanfair). Zamek zbudowany został nieco wcześniej, przypuszczalnie w pierwszej ćwierci XIII wieku, w czasach Rogera Fitzpayna.
Ród Fitzpaynów nie wymarł przed końcem XIV wieku, ale z nieznanych przyczyn około 1290 roku zamek przeszedł w ręce sir Ralpha Monthermera, człowieka początkowo nieznanego, giermka który pozwolił sobie w sekrecie poślubić Joan of Acre, córkę króla Edwarda I, a zarazem wdowę po earlu Gilbercie II de Clare. Rozgniewany władca początkowo uwięził Ralpha a córkę pozbawił majątku, ale ostatecznie ubłagany uwolnił go i pozwolił do śmierci Joan w 1307 roku zatrzymać tytuł. Majątek przeszedł wówczas na młodego Gilberta III de Clare, a Ralph otrzymał tytuł barona Monthermer.
Llanvair Discoed pozostało w rękach synów Ralpha, Edwarda i Thomasa, do czasu ich śmierci w 1340 roku. Następnie poprzez małżeństwo córki Thomasa, Margaret, zamek przypadł Johnowi Montacute, earlowi Salisbury, choć położony w dalekiej Walii najprawdopodobniej nie miał on dużego znaczenia dla angielskiego rodu. Kolejne pokolenia przedstawicieli rodu Montacute posiadały Llanvair Discoed przez cały XV wiek. Utracili oni walijskie dobra dopiero po egzekucji w 1541 roku Małgorzaty, żony sir Richarda Pole, ściętej z rozkazu Henryka VIII. Przejęty przez Koronę zamek został następnie sprzedany lokalnym rodom szlacheckim. W 1635 roku Rhys Kemeys zbudował nieopodal terenu zamku dom mieszkalny, zamek musiał więc być już wtedy w złym stanie. Nie wiadomo kiedy został opuszczony i popadł w ruinę.
Architektura
Zamek zbudowany został po zachodniej stronie osady i kościoła Marii Panny. Został wzniesiony na planie czworoboku z dwoma oddalonymi od siebie o około 30 metrów, narożnymi, cylindrycznymi wieżami przy kurtynie południowej: większą południowo – wschodnią i drobną południowo – zachodnią. Najstarsze zabudowania mieszkalne i gospodarcze przystawione były do wewnętrznych elewacji murów obronnych. We wschodniej części południowej strony dziedzińca znajdował się podłużny budynek, prawdopodobnie mieszczący reprezentacyjną aulę (hall), a kolejny budynek mógł być przystawiony do ściany zachodniej.
Aula, czyli pomieszczenie w którym skupiało się dzienne życie mieszkańców, gdzie urządzano uczty, podejmowano gości i przeprowadzano sądy, znajdowała się na pierwszym piętrze budynku, natomiast ciemne przyziemie tradycyjnie przeznaczone było na spiżarnie i składy. Z auli przejściami w grubości muru przedostać się można było do latryn, najpewniej umieszczonych w drewnianych wykuszach nadwieszanych na kamiennych wspornikach.
Wieża południowo – wschodnia miała co najmniej 14 metrów wysokości i 3 metry średnicy wewnętrznej. Posiadała przynajmniej trzy kondygnacje i wejście z poziomu parteru oraz piętra, zapewne prowadzące na przyległy chodnik obrońców na murach obronnych. Była silnie wysunięta przed sąsiednie kurtyny, a na każdej kondygnacji posiadała trzy symetrycznie rozmieszczone otwory strzeleckie, pełniła więc funkcje czysto militarne flankując przyległe odcinki murów i przedpole zamku. Jej wnętrze nie było wyposażone w latryny ani kominki, natomiast górna kondygnacja mogła być otoczona drewnianym gankiem hurdycji, montowanym w otworach w murze. Mniejsza wieża południowo – zachodnia na poziomie przyziemia i piętra była pełna, pozbawiona pomieszczeń.
W późniejszym okresie średniowiecza zamek został znacznie rozbudowany, zwłaszcza po stronie wschodniej i północnej. Miało to zapewne miejsce w czasach gdy względy obronne zeszły na dalszy plan, gdyż skrzydło wschodnie dostawiono po zewnętrznej stronie muru, na ternie przekopu. Posiadało ono na parterze i pierwszym piętrze tradycyjny dla średniowiecza trójprzestrzenny układ z dużą komnatą pośrodku i dwoma mniejszymi po bokach. Kolejne skrzydło wybudowano po stronie północnej, w miejscu przypuszczalnej pierwotnej bramy wjazdowej. Za skrzydłem tym znajdować się mógł dziedziniec podzamcza, choć zabudowa pomocnicza miała się także znajdować po zachodniej stronie zamku.
Stan obecny
Do czasów obecnych przetrwały dwie cylindryczne wieże, fragmenty muru obronnego zachowanego do wysokości 4 metrów i relikty budowli z okresu Tudorów. Ta ostatnia, prawdopodobnie służącą jako gołębnik, znajduje się kilkanaście metrów od zamku po stronie zachodniej. Całość jest zarośnięta roślinnością i trudno dostępna z powodu położenia na terenie prywatnym.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Davis P.R., Forgotten Castles of Wales and the Marches, Eardisley 2021.
Salter M., The castles of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.