Historia
Kościół św. Dubriciusa został zbudowany około XIII/XIV wieku. W latach 1611-1638 proboszczem był w nim William Wroth, minister kościoła anglikańskiego, który został z niego wyrzucony i założył w Llanvaches pierwszy niezależny kościół w Walii. W połowie XIX wieku świątynia została naprawiona i jednocześnie przekształcona w trakcie wiktoriańskiego remontu. Prace budowlane skupiły się wówczas na prezbiterium, podczas gdy nawę i wieżę odnowiono w latach 1862-1863. Kolejne prace renowacyjne miały miejsce w latach 1907-1908.
Architektura
Kościół został wzniesiony na lekko opadającym ku stronie wschodniej terenie, przy wykorzystaniu różowego i szarego piaskowca. Dość regularnie opracowany kamień układano warstwami, jedynie gdzieniegdzie przemieszanymi. Mury wzmacniano dużymi ciosami, zwłaszcza w ścianach wieży, gdzie mogły zostać wtórnie wykorzystywane kwadry z rzymskich budowli. W średniowieczu kościół składał się z prostokątnej nawy, niewiele węższego, prostokątnego prezbiterium, wieży po stronie zachodniej i XVI-wiecznej kruchty przy południowej ścianie nawy. Prezentował więc dość rozwinięty, a jednocześnie bardzo typowy układ dla wiejskich budowli sakralnych okresu wczesnego gotyku.
Okna kościoła pierwotnie były nieduże, zwieńczone trójliśćmi, czasem zgrupowane po dwa, tak jak w południowej ścianie prezbiterium. Wschodnia elewacja prezbiterium wyróżniona została triadą wąskich, trójlistnie zamkniętych otworów, być może inspirowaną architekturą sakralnych budowli cysterskich. Z tych trzech otworów środkowy utworzono nieco wyższy niż dwa boczne, wszystkie natomiast delikatnie sfazowano od zewnątrz oraz rozglifiono do wnętrza. Wszystkie też zostały pod trójkątnym szczytem ujęte klińcowym łukiem odciążającym. Prawdopodobnie w późniejszym okresie XIV wieku w południową ścianę nawy wprowadzono wysokie okno zamknięte pięcioliściem, dekorowanym tak zwanym oślim grzbietem na środkowym płatku.
Wejście do kościoła początkowo wiodło tylko od południa wprost do nawy, a następnie poprzez kruchtę. W okresie późnego średniowiecza umieszczono też portal w ścianie północnej, z typowym dla tego okresu zaoblonym zamknięciem i lekkim fazowaniem. Zapewne wtedy też przebito nieduże okno we wschodniej części ściany południowej, celem doświetlenia schodów wiodących na piętro wstawionego do wnętrza lektorium. Lektorium to stało tuż przed arkadą tęczy i oddzielało część nawową kościoła od dostępnej jedynie dla kleru części prezbiterialnej.
Wieża została wzniesiona na planie kwadratu. Pierwotnie była zapewne dużo wyższa niż kalenica dachu nawy, ale w górnych partiach została przebudowana w późniejszym okresie i prawdopodobnie nieco obniżona. Ewentualnie jej budowa okazała się zbyt kosztowana dla miejscowej społeczności i wieży nigdy w średniowieczu nie ukończono. Od strony południowo – wschodniej posiadała czworoboczną wieżyczkę komunikacyjną ze ściętymi narożnikami, która mogła być najwyższą częścią wieży i podobnie jak w innych budowlach tego typu pełnić funkcje strażniczo – obserwacyjne. Zarówno wieżyczkę jak i samą wieżę u podstawy ujęto cokołem z pochyłymi elewacjami i gzymsem. Gzyms ten został przerwany po stronie zachodniej, gdzie umieszczono portal o bardzo lekko zarysowanym ostrołuku i fazowanym na całej wysokości obramieniu.
Stan obecny
Kościół uniknął gruntownych przekształceń w okresie nowożytnym, lecz pomimo tego zmienione zostało pierwotne zwieńczenie wieży, część ościeży okien została wymieniona lub odnowiona, a wewnątrz przebudowano w XIX wieku arkadę tęczy. Nowożytne jest również obecne południowe wejście do kościoła i zachodnie okno wieży, zaś późnogotycki portal jest widoczny od północy, ale zamurowany. Wewnątrz kościoła zachowała się XIV-wieczna chrzcielnica.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Newman J., The buildings of Wales, Gwent/Monmouthshire, London 2000.
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.