Historia
Kościół św. Tysilio początkami sięgał XII lub XIII wieku, lecz został gruntownie przebudowany w początkowych latach XV stulecia. Najstarsza wzmianka o osadzie odnotowana została pod rokiem 1234 i nazwą Llan Tessiliau. Sam kościół wspomniano w rejestrach podatkowych z 1254 i 1291 roku. Jego roczny dochód wynosił wówczas 6 funtów, sumę nie małą, ale nie sugerującą dużej i ważnej budowli. We wczesnym okresie istnienia kościół św. Tsilio z pewnością był własnością pobliskiego opactwa cysterskiego Valle Crucis. Już po jego kasacie, około 1580 roku, w kościele przekształcona została część okien. W 1718 roku do nawy dobudowana została północna kaplica, a w 1869 roku przeprowadzono gruntowną wiktoriańską renowację budowli.
Architektura
Kościół został wzniesiony na skraju tarasu rzecznego, w miejscu, gdzie był szczególnie widoczny, wznosząc się kilka metrów ponad płytką dolinę i dno płynącego nią strumienia. Zbudowany został z nieobrobionego kamienia o formie płaskich płyt i z ciosanych bloków piaskowca w narożach. Nawa i prezbiterium kościoła stanowiły jedną salową całość, przykrytą dachem dwuspadowym, opartym na pozbawionych zdobień trójkątnych szczytach. Od strony południowej główne wejście do nawy już w średniowieczu mogło być poprzedzone kruchtą.
Najstarsze okna kościoła były wąskie, rozglifione do wnętrza, zaokrąglone u góry i być może obramowane rzeźbionymi wzorami, tak jak okno po stronie północnej (mogła do tego celu zostać wykorzystana średniowieczna, zdobiona płyta nagrobna). W okresie późnego gotyku okna wymienione zostały na duże, ostrołucznie zamknięte otwory wypełnione maswerkami. Tradycyjnie najbardziej okazałe okno osadzono we wschodniej ścianie prezbiterium, ze względu na znajdujący się za nią ołtarz główny. Ostrołuk archiwolty tego okna został nieco spłaszczony i ujęty gzymsem okapowym, a wnętrze wypełnione trójdzielnym maswerkiem z motywami trójliści wpisanych w ośle grzbiety i tak zwanych sztyletów, czy też rybich pęcherzy.
We wnętrzu kościoła, jako że prezbiterium nie było zewnętrznie wyodrębnione, część budynku przeznaczona dla świeckich, musiała zostać oddzielona od części dostępnej wyłącznie dla kapłana za pomocą drewnianej przegrody lektorium. Miała ona konstrukcję ażurową, bez górnego balkonu, ani wiodącej tamże klatki schodowej. Całe wnętrze korpusu kościoła przykryte było drewnianą, otwartą więźbą dachową, której krokwie usztywniono zastrzałami nad jętkami.
Stan obecny
Pierwotna budowla powiększona jest dziś od strony północnej przez przystawioną do prezbiterium nowożytną kaplicę. Najstarsze okno z XIII/XIV wieku zachowało się w narożu nawy i kaplicy. Duże gotyckie okno z maswerkiem we wschodniej ścianie pochodzi z XV wieku, natomiast ukryte obecnie okno w kaplicy z XIV wieku. Wewnątrz kościoła zachowała się średniowieczna więźba dachowa, XV-wieczne, zwieńczone dębowym orłem lektorium oddzielające nawę od prezbiterium i ośmioboczna chrzcielnica z XV wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hubbard E., Clwyd (Denbighshire and Flintshire), Frome-London 1986.
Martin C.H., Silvester R.J., Watson S.E., Historic settlements in Denbighshire, Welshpool 2014.
Salter M., The old parish churches of North Wales, Malvern 1993.