Historia
Pierwszy kościół w Llansteffan prawdopodobnie został wzniesiony około 650 roku przez świętego Ystyffana. W czasach normańskich, około 1112 roku, prawdopodbnie został przebudowany, gdyż najeźdźcy zmienili jego wezwanie na św. Szczepana. Następnie około 1170 roku przyznany został przez Geoffrey’a Marmiona zakonowi joannitów w Slebech. Dotacja obejmowała łowisko oraz prom przez rzekę i została potwierdzona w latach 1231-1247 oraz w 1328. W XIII wieku wzniesiono od podstaw nowy korpus nawowy kościoła, w XIV stuleciu powiększony o transept, prezbiterium i kruchtę, a w XV wieku o wieżę. Po rozwiązaniu zakonu kościół przeszedł w ręce angielskiej Korony, a następnie pod patronat prywatny. Prawdopodobnie pod koniec XVI lub na początku XVII wieku dobudowana została północna kaplica Lloydów z Lacques. W drugiej połowie XIX i na początku XX wieku kościół został odnowiony. Kolejne remonty przeprowadzono w latach 1995-1997, kiedy zostały wymienione wszystkie dachy.
Architektura
Zbudowany z wapiennego łamanego kamienia kościół pierwotnie składał się z obszernej, XIII-wiecznej, prostokątnej w planie nawy o trzech przęsłach długości i wymiarach 17,5 x 5,7 metra, powiększonej w XIV wieku o prostokątne, dwuprzęsłowe prezbiterium wielkości 9,3 x 5,7 metra, o północne i południowe ramiona transeptu (północny 5,8 x 4,5 metra, południowy 4,8 x 4,9 metra), oraz kruchtę po stronie południowej, przystawioną do południowego ramienia transeptu i nawy.
Pod koniec XV lub na początku XVI wieku wzniesiona została smukła, czworoboczna wieża po zachodniej stronie nawy, o wysokości trzech pięter sięgających niecałych 20 metrów. Zwieńczono ją przedpiersiem na wspornikach i krenelażem, a od północno – wschodniej strony otrzymała ryzalitowo wysuniętą wieżyczkę z klatką schodową. Jej wnętrze w przyziemiu utworzyło przykrytą krzyżowym sklepieniem kruchtę, otwartą na nawę surową, nieprofilowaną arkadą.
Najpóźniej dostawiona została północna kaplica o długości równej z prezbiterium (datowana na przełom XVI i XVII wieku), nawiązująca stylistycznie do reszty budowli. Na prezbiterium otwarto ją dwoma ostrołucznymi arkadami, po zachodniej stronie których umieszczony był od XIV wieku ukośny otwór do podglądania ołtarza z północnego ramienia transeptu. Wnętrze kościoła pierwotnie pokryte było ściennymi polichromiami oraz przykryte otwartą więźbą dachową i płaskim stropem założonym w północnej kaplicy. W prezbiterium wyposażenie stanowiła piscina osadzona w ścianie południowej.
Stan obecny
Kościół należy do grupy dobrze zachowanych budowli sakralnych z terenu południowej Walii, a co więcej charakteryzuje się rozbudowanym układem i okazałą bryłą jak na wiejską świątynię. Przekształcenia nowożytne spowodowały, iż zwężona do formy portalu została arkada między wieżą a nawą, zmodernizowano arkadę między kaplicą północną a transeptem, obniżono nieco dachy i wymieniono więźbę dachową, oraz przebudowano lub odnowiono część okien, zwłaszcza w transepcie, zachodniej ścianie wieży, północnej ścianie nawy i kaplicy północnej. Po dawnych polichromiach ściennych pozostały już tylko niewielkie fragmenty.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of South-West Wales, Malvern 2003.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, V County of Carmarthen, London 1917.
Strona internetowa coflein.gov.uk, St Stephen’s church, Llansteffan.