Historia
Kościół św. Sawyla prawdopodobnie zbudowany został na początku XIV wieku, na co wskazywałyby najstarsze detale architektoniczne, lub w ostatniej ćwierci XIII wieku, na co znów wskazywałoby umieszczenie kościoła z Llansawel w spisie podatkowym papieża Mikołaja I z lat 1288-1291. W tym drugim przypadku musiałby zostać przebudowany w następnym stuleciu. Następne prace budowlane prowadzono w XV wieku, kiedy to wzniesiona została wieża. Na początku XIX wieku budowla znajdowała się w złym stanie. Gruntowną renowację przeprowadzono w latach 1885-1887. Podwyższono wówczas dachy, wymieniono ościeża okienne i dostawiono neogotycką zakrystię.
Architektura
Średniowieczny kościół z Llansawel nie odbiegał układem od wielu innych wiejskich kościołów walijskich. Składał się z wydłużonego korpusu o jednej nawie wielkości 14 x 6,4 metrów, oraz węższego, niższego i krótszego prezbiterium po stronie wschodniej, również wzniesionego na planie prostokąta, mierzącego 6,4 x 4,3 metra. Obie te części przykryto osobnymi dachami dwuspadowymi, natomiast dostawioną w XV wieku od zachodu czworoboczną wieżę o wymiarach 4,8 x 3,6 metra zwieńczono przedpiersiem osadzonym na wystających z lica murów wspornikach. Po stronie północno – wschodniej, w kącie między wieżą a nawą umieszczono wysuniętą ryzalitowo spiralną klatkę schodową. Wnętrze kościoła oświetlały średniej wielkości okna zwieńczone popularnymi w gotyku trójliśćmi. Pośród nich najpewniej wyróżniało się okna wschodnie, większe i zamknięte ostrołucznie, zapewne wypełnione maswerkiem lub laskowaniem.
Stan obecny
Zachowany do dziś kościół niestety został częściowo przekształcony w XIX wieku. Jego pierwotna sylwetka od strony zewnętrznej zaburzona została przez podwyższenie murów obwodowych i dachów, dostawienie zakrystii, a także wymienienie większości ościeży okiennych. Szczęśliwie oryginalne XIV-wieczne okna zachowały się we wschodniej części nawy od północy i południa oraz w prezbiterium, także po jednym od północy i południa. Wnętrze uległo jeszcze większej modernizacji w okresie wiktoriańskim (więźba dachowa, wyposażenie, detale architektoniczne).
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of South-West Wales, Malvern 2003.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, V County of Carmarthen, London 1917.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, St Sawel Parish Church A Grade II Listed Building in Llansawel, Carmarthenshire.