Historia
Kościół w Llansannor po raz pierwszy pojawił się w źródłach pisanych w 1180 roku, jako własność opactwa Tewkesbury, lecz prawdopodobnie wówczas był jeszcze niewielką kaplicą, czy też świątynią filialną („Capella St Senwarae de la Thawe”). W rejestrze podatkowym z 1254 roku jej roczny dochód był niewielki, określony jedynie na trzy funty. Do XIII wieku kościół odnotowywany był w posiadaniu lordów Glamorgan, za których został powiększony o prezbiterium. Prawdopodobnie w XIV wieku wnętrze kościoła udekorowano malowidłami figuralnymi, natomiast na początku XVI wieku dobudowana została wieża oraz kruchta. W bliżej nieznanym okresie XIX wieku przeprowadzono wiktoriańską renowację zabytku.
Architektura
Kościół św. Senwyra zbudowany został w szerokiej dolinie rzeki Thaw, po wschodniej stronie jej koryta. U schyłku średniowiecza składał się z prostokątnej w planie nawy z XII wieku i czworobocznego prezbiterium o prostym zamknięciu, dobudowanego w kolejnym stuleciu. Co nietypowe prezbiterium uzyskało prawie identyczną szerokość i wysokość jak nawa. Od strony zachodniej znajdowała się smukła wieża o drobnych rozmiarach, pochodząca z XVI wieku, zaś południowe wejście do nawy prowadziło przez późnogotycką kruchtę.
Pierwotne otwory okienne doświetlające romańską nawę musiały być bardzo wąskie, rozglifione do wnętrza, zapewne prosto wykonane. We wczesnogotyckim prezbiterium umieszczono już okna zamknięte trójliśćmi, również głęboko rozglifione do wnętrza, przy czym we wschodniej ścianie osadzono blisko siebie dwa otwory tego typu. W okresie późnego średniowiecza zapewne część z okien powiększono celem lepszego doświetlenie wnętrza oraz wprowadzenia detalu architektonicznego zgodnego z ówczesnymi gustami. Przypuszczalnie były to okna wielodzielne, maswerkowe, być może w czworobocznych obramieniach.
Wejście do kościoła wiodło poprzez południową ścianę nawy. Pierwotnie musiał się w niej znajdować portal romański, w XV lub XVI wieku zastąpiony portalem gotyckim o obniżonym kluczu archiwolty. W okresie tym wejście poprzedzono wspomnianą powyżej kruchtą, do której prowadził portal z profilowanym i odcinkowo zamkniętym ościeżem, zwieńczonym masywnym gzymsem okapowym z dwukrotnie zagiętymi końcami. Drugie wejście co najmniej od czasu późnego średniowiecza wiodło od zachodu, po dobudowaniu wieży poprzez przedsionek w jej przyziemiu.
Wnętrze kościoła przykryte zostało nad nawą i prezbiterium otwartą więźbą dachową. W nawie w XV wieku zastosowano popularne łukowe wzmocnienia jętek i krokwi, a także wzmocnienia wzdłużne w postaci trzech poziomów zaoblonych wiatrownic pomiędzy płatwiami. Krokwie zamontowano na ścianach za pomocą drewnianych wsporników osadzanych na kamiennych konsolach. Dolne i górne części drewnianych wsporników oprofilowano, środkowe natomiast utworzono na podobieństwo krótkich służek. Płatew kalenicową w miejscach połączenia z jętkami, ozdobiono rzeźbionymi drewnianymi zwornikami o kształtach różnorodnych kwiatów.
Stan obecny
Kościół jest obecnie budowlą składającą się z elementów z wielu różnych epok. Nowożytnym dodatkiem z pewnością są trójkątne szczyty i dach wieńczący wieżę. Większość okien przekształcona została w XVII lub XVIII wieku, a następnie w czasie wiktoriańskiej przebudowy, przy czym z powodu przebicia w XIX wieku nowego otworu w południowej ścianie prezbiterium, poszerzeniu ulec musiała także arkada tęczy. Oryginalne okno z XIII wieku znajduje się w ścianie wschodniej prezbiterium. Wewnątrz nawy zachowała się wysokiej jakości drewniana więźba dachowa z XV wieku oraz chrzcielnica i bardzo dobrze zachowany nagrobek rycerza z końca XIV stulecia. Na południowej ścianie dojrzeć można fragment polichromii przedstawiającej św. Krzysztofa.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Newman J., The buildings of Wales, Glamorgan, London 1995.
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.