Historia
Kościół św. Madoca w Llanmadoc został wzniesiony w XII lub XIII wieku, prawdopodobnie na miejscu wczesnochrześcijańskiej świątyni z końca V lub początku VI wieku. Osada, a wraz z nią kościół, od 1156 roku była własnością zakonu templariuszy. Po kasacie zakonu w XIV wieku, Llanmadoc przeszło na własność joannitów, którzy posiadali go do 1540 roku. Następnie patronat nad świątynią pełnili walijscy książęta. W okresie nowożytnym kościół musiał znacznie podupaść, bowiem jak większość walijskich wiejskich budowli sakralnych, wymagał kilkukrotnych remontów w pierwszej połowie XIX wieku. Następnie w 1856 roku wybudowano nową kruchtę na miejscu starszej, zaś w latach 1865-1866 kościół został gruntownie odnowiony i przebudowany.
Architektura
Kościół wzniesiony został z piaskowca, opracowanego z grubsza od strony lica i układanego w dość regularne warstwy. U schyłku średniowiecza składał się z prostokątnej w planie nawy, krótszego i węższego, prostokątnego prezbiterium po stronie wschodniej, smukłej wieży od strony zachodniej i być może kruchty przy południowym wejściu do nawy. Wieża została wzniesiona na planie kwadratu. Najpewniej zwieńczona była ozdobnym krenelażem osadzonym na wystających z lica ścian wspornikach. Nawę i prezbiterium przykrywały dachy dwuspadowe, oparte na trójkątnych szczytach i dwóch półszczytach przy wieży.
Okna nawy i prezbiterium pierwotnie były wąskie i podłużne, rozglifione do wnętrza, zwieńczone trójliśćmi. Tradycyjnie wielkością wyróżniać się mogło wschodnie okno prezbiterium, oświetlające główny ołtarz kościoła. Zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną w północnych ścianach nawy i prezbiterium nie utworzono żadnych otworów, czy to ze względów symbolicznych (północ utożsamiana z siłami zła), czy też praktycznych (obawa przed chłodem i przeciągami). Elewacje wieży przepruto pojedynczymi szczelinowymi oknami od zachodu i jednym od północy. Być może większe okna znajdowały się na najwyższej, przeznaczonej na dzwony kondygnacji.
Wewnątrz kościoła nawę i prezbiterium rozdzielała półkolista, dość niska oraz bardzo wąska arkada tęczy, charakterystyczna dla świątyń romańskich. Po jej lewej stronie nad posadzką przepruto półkoliście przesklepione przejście, wskazujące na funkcjonujące w średniowieczu lektorium w postaci solidnej drewnianej przegrody z galerią, czy też balkonem na piętrze. Ani w nawie, ani w prezbiterium nie założono sklepień, lecz najpewniej przestrzenie te otwarto na więźbę dachową.
Stan obecny
Kościół zachował układ przestrzenny z okresu średniowiecza, ale wieża obecnie jest dość niewysoka, dlatego niektórzy autorzy sugerują, iż nie została zrekonstruowana w XIX wieku do pełnej wysokości. Przemurowane zostały również górne partie murów obwodowych nawy i prezbiterium. Obecna kruchta pochodzi z czasów wiktoriańskich. Jedyne pierwotne, średniowieczne okno kościoła zachowało się w południowej ścianie prezbiterium. Pozostałe otwory okienne zostały przekształcone w XIX stuleciu. W parapet okna nawy kościoła wbudowano kamień z inskrypcjami z VI wieku, a kolejny kamień graniczny i kamienny krzyż z VII-IX wieku znaleźć można w ścianie zachodniej. Wewnątrz świątyni zachowały się także fragmenty średniowiecznych polichromii ściennych oraz romańska chrzcielnica
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Gregor G., Toft L., The churches and chapels of Gower, Swansea 2007.
Kinross J., Discovering the smallest churches in Wales, Stroud 2007.
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.