Historia
Kościół św. Llywela w Llanllowell prawdopodobnie zbudowany został w późnych latach XII wieku lub w XIII stuleciu, a więc w okresie wzmożonej aktywności budowlanej, po wprowadzeniu przez Anglo-Normanów administracji i podziałów parafialnych. W XV wieku został lekko przebudowany w stylistyce angielskiego gotyku wertykalnego. W latach 1871-1872 został natomiast poddany wiktoriańskiej renowacji prowadzonej pod nadzorem Johna Pritcharda, architekta znanego z działań budowlanych przy wielu średniowiecznych kościołach południowej części Walii.
Architektura
Kościół św. Llywela zbudowano w dolinie zalewowej rzeki Usk, poprzecinanej wieloma strumieniami spływającymi z pobliskich wzgórz na wschodzie. Budynek powstał jako mała i prosta, bezwieżowa konstrukcja na planie prostokąta, bez wydzielonego zewnętrznie prezbiterium, z kruchtą od strony południowej. Niewielka, nie podsklepiona budowla nie wymagała podparcia przyporami ani pilastrami, choć u dołu korpus kościoła zaopatrzono we wzmacniający konstrukcję cokół o pochyłych elewacjach, typowy dla budownictwa anglo-normańskiego.
Pierwotne okna kościoła były bardzo małe, praktycznie szczelinowe (ściana zachodnia) oraz lancetowate (ściana północna), jedynie od wschodu ołtarz oświetlało bardziej okazałe okno z trzem prześwitami zwieńczonymi trójliśćmi. Główne wejście zlokalizowane było w zachodniej części ściany południowej. Prawdopodobnie w późnych latach XV wieku utworzono także wąski portal dla księdza we wschodniej części ściany południowej, z typowym dla tego okresu mocno obniżonym kluczem archiwolty. Ponadto przepruto wówczas większe okna dwudzielne, wypełnione wewnątrz profilowanych czworobocznych obramień maswerkami i ujęte od góry gzymsami kapnikowymi. Maswerki korzystały z motywów w ośle grzbiety, pięcioliści i rybich pęcherzy.
Wewnątrz kościoła część zachodnia, przeznaczona dla wiernych, nie została oddzielona arkadą tęczy od części wschodniej, przeznaczonej dla kapłana. Dopiero w okresie późnego średniowiecza wstawiono drewniane lektorium, na którego balkon prowadziły schody osadzone w dobudowanym w XV wieku południowym ryzalicie z małym otworem. Choć w średniowiecznych kościołach nie było ław dla wszystkich wiernych, to w wewnątrz południowej kruchty umieszczono przy ścianach dwa kamienne siedziska.
Stan obecny
Zachodnia fasada kościoła św. Llywela zachowała do dziś małe, szczelinowe okno o XIII-wiecznej metryce. Po stronie południowej znajdują się dwa odnowione w XIX wieku okna w stylu angielskiego gotyku wertykalnego, oryginalny XV-wieczny wąski portal do prezbiterium oraz kamienny ryzalit mieszczący wewnątrz schody. Wschodnia ściana posiada kolejne, przekształcone w XIX stuleciu okno. Północna strona oprócz okien z epoki wiktoriańskiej, zachowała także jeden niewielki otwór z XIII wieku. We wnętrzu zobaczyć można misę wczesnośredniowiecznej chrzcielnicy, osadzoną na współczesnym trzonie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kinross J., Discovering the smallest churches in Wales, Stroud 2007.
Newman J., The buildings of Wales, Gwent/Monmouthshire, London 2000.
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.