Historia
Gotycki kościół w Llanidloes zbudowany został w XIV wieku, najpewniej jednak na miejscu starszej świątyni. Wzniesiona została wówczas masywna wieża, a korpus gruntownie przebudowany lub wzniesiony od podstaw. Do powiększenia i modernizacji budynku doszło w 1542 roku, kiedy to wykorzystując elementy z rozwiązanego opactwa cysterskiego Cwmhir dobudowano nawę północną i założono więźbę dachową z klasztoru. Nowożytne prace remontowe miały miejsce na początku XVIII wieku oraz w 1816 roku. Następnie w latach 1880-1882 całą budowlę odnowiono i powiększono prezbiterium.
Architektura
Gotycki kościół składał się prostokątnego w planie korpusu nawowego, prawdopodobnie bez wydzielonego zewnętrznie prezbiterium, oraz z masywnej, czworobocznej wieży po stronie zachodniej o szerokości zbliżonej do nawy. U schyłku średniowiecza zburzona została północna ściana korpusu, a na jej miejsce wstawiono wczesnogotyckie arkady i podpierające je filary z klasztoru Cwmhir. Otworzyły one korpus na dobudowaną wówczas nawę północną. Ponadto dostawiona została w tym czasie kruchta południowa.
Wieża posadowiona została na zwieńczonym gzymsem, pochyłym cokole. Z jej północno – wschodniego narożnika płytko wysunięto ryzalit, mieszczący w grubości muru spiralną klatkę schodową. Od zachodu w przyziemiu osadzono portal wejściowy do podwieżowej kruchty, którą otwarto arkadą na nawę i przykryto ośmiodzielnym sklepieniem żebrowym.
Na skutek późnośredniowiecznej przebudowy i dzięki bogatym cysterskim detalom architektonicznym wnętrze kościoła nabrało wyjątkowej okazałości. Nawy rozdzielono pięcioma wczesnogotyckimi arkadami o nieco zaburzonej symetrii z powodu braku takiej samej ilości miejsca na skrajną arkadę zachodnią (musiała stać się nieco węższa). Otrzymały one ostrołuczne, bogato profilowane wałkami i wklęskami archiwolty, opadające na misternie zdobione motywami roślinnymi kapitele wałków opinających filary. Każdy kapitel podpierany był przez trzy wałki, a jako że przy każdym filarze znajdowały się cztery kapitele, każdy filar oprofilowano aż 24 wałkami.
Przeniesiona otwarta więźba dachowa składała się z 19 przęseł, z jętkami i ich profilowanymi zastrzałami osadzonymi na drewnianych wspornikach w postaci pionowo i horyzontalnie ułożonych belek łączonych zastrzałami, osadzonych na kamiennych konsolach (hammerbeam roof truss). Miejsca łączenia jętek z wspornikami ozdobiono rzeźbionymi w drewnie figurami aniołów niosącymi tarcze herbowe, pod którymi dolne partie drewnianych wsporników udekorowano rzeźbionymi groteskowymi maskami, zwierzętami, czy ludzkimi głowami. Spośród kamiennych konsol cztery otrzymały zdobienia motywami roślinnymi.
Stan obecny
Kościół zasługuje dziś na uwagę ze względu na XIV-wieczną wieżę oraz więźbę dachową wraz z kilkoma kamiennymi wspornikami przeniesioną z rozwiązanego opactwa cysterskiego Cwmhir. Przetrwały także wyjątkowo piękne, opracowane w stylistyce wczesnogotyckiej arkady międzynawowe z początku XIII wieku, także przeniesione z Cwmhir, oraz pochodzący stamtąd portal południowy osadzony w późnośredniowiecznej kruchcie. Spośród okien korpusu nawowego większość uległa wymianie w trakcie wiktoriańskiej renowacji, zachowało się jedynie wschodnie okno nawy północnej, przeniesione tam ze wschodniej ściany prezbiterium.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of Mid-Wales, Malvern 1997.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions of Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments of the County of Montgomery, London 1911.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, St. Idloes Parish Church A Grade II Listed Building in Llanidloes, Powys.