Historia
Kościół w Llangybi prawdopodobnie powstał w XIII lub XIV wieku, z wieżą dodaną nieco później niż nawa i prezbiterium. W XV wieku został przebudowany, kiedy to wstawiono okna w stylu angielskiego gotyku wertykalnego. Wystrój wnętrza kościoła zmieniono na nowożytny w drugiej połowie XVI wieku lub we wczesnych latach XVII stulecia, na skutek postępującej reformacji i zmian dokonywanych w liturgii. Wyposażenie wymieniono także około 1700 roku, lecz sam budynek nie był gruntownie remontowany aż do lat 1909-1910, kiedy to wzniesiono także południową zakrystię.
Architektura
Kościół św. Cybi zbudowany został na łagodnie opadającym stoku, obniżającym się ku szerokiej dolinie zalewowej rzeki Usk na wschodzie. Początkowo składał się z podłużnej, prostokątnej w planie nawy i niższego oraz krótszego, ale posiadającego mniej więcej tą samą szerokość prezbiterium. Prezbiterium na wschodzie zamknięto ścianą prostą. Wieża na planie kwadratu, lekko wtopiona w nawę po stronie zachodniej, prawdopodobnie dostawiona została pod koniec średniowiecza. Całość została dokładnie zorientowana względem stron świata.
Portal wejściowy do kościoła mieścił się pierwotnie w zachodniej części południowej ściany nawy, umieszczony na zachód od dwóch okien, przebudowanych w późnym okresie średniowiecza w duże ostrołuczne otwory. Podobne okno znalazło się także we wschodniej ścianie prezbiterium i od strony północnej w nawie, obok późnogotyckiego okna trójdzielnego w czworobocznym ościeżu. W południowej ścianie prezbiterium przepruto trójdzielne okno zwieńczone trójliśćmi. Większość okien, o ile nie wszystkie, zwieńczona była profilowanymi okapnikami powtarzającymi kształt archiwolt. Spośród nich wyróżniono okapnik wschodniego okna prezbiterium, osadzony na wspornikach wyrzeźbionych na kształt aniołów trzymających tarcze herbowe.
Wieża uzyskała dwa piętra ponad przyziemiem, pochyłe elewacje niskiego cokołu i zwieńczenie w postaci ozdobnego krenelażu, z przedpiersiem osadzonym na profilowanym gzymsie. Nie utworzono natomiast popularnej w walijskich kościołach ryzalitowej wieżyczki komunikacyjnej. Wieżę oświetlały gotyckie biforia z pięciolistnymi maswerkami zamkniętymi łukami w ośle grzbiety, umieszczone z każdej strony świata na najwyższej kondygnacji. Pierwsze piętro przepruto jedynie otworami szczelinowymi, natomiast przyziemia, oddzielonego od piętra gzymsem kordonowym, nie przebito żadnym oknem. Pod gzymsem kordonowym umieszczono tylko w zachodniej ścianie uskokowy, ostrołuczny, podwójnie fazowany portal prowadzący do podwieżowej kruchty.
Wewnątrz kościoła nawę od prezbiterium oddzielono wyszukanie profilowaną arkadą tęczy o odcinkowym zamknięciu i wyjątkowo dużej szerokości. Ponadto obie główne części kościoła: prezbiterialną – kapłańską oraz nawową, przeznaczoną dla świeckich, oddzielała drewniana przegroda lektorium. Posiadała ona na górze balkon, dostępny schodami i profilowanymi, wąskimi portalami o dwuspadowych zamknięciach. Schody utworzono w grubości muru, wysuniętego ryzalitem z nawy zarówno na północy i południu. Było to dość nietypowe rozwiązanie, przeważnie bowiem w wiejskich kościołach na terenie Walii schody na lektorium prowadziły tylko z jednej strony. Wnętrze podwieżowej kruchty oddzielono od nawy ostrołucznym portalem, dostępnym od wschodu po paru stopniach.
Stan obecny
Kościół zachował mury bryły pierwotnej budowli oraz elementy detalu architektonicznego z okresu późnego gotyku, przy czym okna południowe w nawie i prezbiterium zostały gruntownie odnowione w XX wieku, a jedno z okien w prezbiterium przekształcone. Całkowicie współczesnym elementem jest zakrystia po stronie południowej. Wewnątrz kościoła zachowały się średniowieczne polichromie ścienne z połowy XV wieku, częściowo przykryte przez dopisane w XVII wieku inskrypcje.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Newman J., The buildings of Wales, Gwent/Monmouthshire, London 2000.
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.