Historia
Wzniesiony w osadzie Llangwnnadl kościół powstał przypuszczalnie w XIII wieku, choć z powodu braku źródeł pisanych oraz pierwotnych detali architektonicznych możliwe jest również, iż zbudowano go dopiero w XIV lub nawet na początku XV wieku. W 1520 roku został znacznie powiększony o nawę północną, zaś dziesięć lat później o podobną nawę południową. Wiktoriańską renowację przeprowadził w połowie XIX stulecia Henry Kennedy.
Architektura
U schyłku średniowiecza kościół osiągnął bardzo nietypową formę, choć czasem spotykaną na północnych terenach Walii. Składał się bowiem z trzech naw o jednakowej długości i zbliżonej szerokości (starszej środkowej wielkości 11,8 x 4,8 metra oraz młodszych bocznych), wszystkich na planie prostokąta, bez wydzielonych zewnętrznie z bryły prezbiterium. Dzięki takiemu układowi uzyskano specyficzną bryłę o większej szerokości na linii północ – południe niż wynosiła długość kościoła na osi wschód – zachód. Każda z naw przykryta została osobnym dachem dwuspadowym i zwieńczona przy krótszych bokach trójkątnymi szczytami. Nawa południowa uzyskała nieco cieńsze mury od pozostałych.
Do kościoła poprowadziło wejście umieszczone w zachodniej części wzdłużnej ściany nawy południowej. Osadzono je w profilowanym portalu o półkolistym zamknięciu z okapnikiem. Prawdopodobnie drugie wejście pierwotnie znajdowało się w murze północnym, gdzie zastąpione zostało później otworem okiennym. Okna uzyskały dość dużą różnorodność form. Wypełnione były dwu i trójdzielnymi maswerkami ze zwieńczeniami w trójliście, pięcioliście i ośle grzbiety. Największe trzy okna przepruto w elewacji wschodniej (po jednym dla każdej z naw), kolejne trzy oświetlały nawę boczną od północy, dwa nawę południową i tylko jedno przebito w elewacji zachodniej na wysokości nawy głównej. Wszystkie okna wyposażono w wałki okapników powtarzające kształt ościeży okiennych. Te we wschodnim oknie nawy północnej osadzono na wspornikach o kształcie masek.
Wewnątrz przestrzeń podzielono na nawy dwoma rzędami trzech arkad. Otrzymały one profilowanie charakterystyczne dla angielskiego późnego gotyku i osadzone zostały na wielobocznych filarach i filarach przyściennych. Te w części północnej wzniesiono jako prostsze, nie otrzymały też kapiteli i baz, choć dwa z nich pokryto płaskorzeźbionymi inskrypcjami. Bardziej wyszukane filary południowe ozdobiono natomiast wertykalnymi wklęskami, zaopatrzono w bazy i wąskie kapitele. Ponad wszystkimi nawami rozpostarto otwartą więźbę dachową, osadzoną na profilowanych, kamiennych konsolach.
Stan obecny
Kościół w Llangwnnadl jest dziś zabytkiem wyjątkowym, jednym z nielicznych w Walii w którym przetrwały prawie wszystkie średniowieczne detale architektoniczne (ościeża okienne, maswerki, portal wejściowy, arkady międzynawowe), nie zniekształcone w czasie wiktoriańskiego remontu. Częściowo poddane renowacji zostało jedynie okno zachodnie, być może zachodnie w nawie południowej, odnowiono też okna północne, gdzie jedno z nich zastąpić miało portal wejściowy. Ustawiono także w XIX wieku nad nawą główną nową dzwonnicę. Wewnątrz nad każdą z naw zachowała się późnośredniowieczna więźba dachowa.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of North Wales, Malvern 1993.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Caernarvonshire, volume III: west, the Cantref of Lleyn, London 1964.