Historia
Kościół w Llangernyw prawdopodobnie został zbudowany w XIII wieku, na miejscu wczesnośredniowiecznej świątyni, wzniesionej zgodnie z tradycją przez świętego Digaina. W okresie późnego średniowiecza budowla zapewne została powiększona o transept. W 1720 i ponownie w 1849 roku kościół został wyremontowany, co niestety wiązało się z usunięcie pierwotnego wyposażenia i większości detali architektonicznych, w tym przede wszystkim ościeży okien. W okresie tym dobudowano także kruchtę oraz przypory podtrzymujące dzwonnicę. W 1898 roku wzniesiona została południowo – zachodnia zakrystia.
Architektura
Kościół zbudowany został w dolinie rzeki Cledwen, nad jednym z mniejszych jej dopływów. W XIII wieku był jedną z wielu wiejskich prostych budowli sakralnych, utworzonych na planie prostokąta bez wyodrębnionego zewnętrznie prezbiterium. Cała bryła miała więc jednakową długość i szerokość oraz wysokość, z murami nakrytymi wspólnym dachem dwuspadowym, od wschodu i zachodu zakończonym trójkątnymi szczytami. Wejście znajdowało się w typowym dla takich budowli miejscu, mianowicie w zachodniej części ściany południowej. Oświetlenie prawdopodobnie zapewniały wąskie, rozglifione do wnętrza okna późnoromańskie lub wczesnogotyckie.
Na przełomie XV i XVI wieku kościół powiększono o płytkie, lecz szerokie ramiona transeptu oraz nowe, bardzo krótkie, czworoboczne prezbiterium, wzniesiona na rzucie prostokąta o dłuższej osi poprzecznej w stosunku do osi nawy. Dzięki temu kościół uzyskał kształt na planie krzyża łacińskiego, rzadko spotykany w rejonie północnej części Walii, gdzie dominowały nierozbudowane konstrukcje o prostych układach przestrzennych, bardzo często złożone z dwóch identycznych naw bez wyodrębnionych architektonicznie prezbiteriów.
Wejście do kościoła po rozbudowie nadal znajdowało się w zachodniej części ściany południowej nawy. Otwory okienne zapewne uzyskały wówczas większe rozmiary i bardziej wyszukane dekoracje w postaci późnogotyckich maswerków, prawdopodobnie operujących popularnymi wówczas motywami trójliści, pięcioliści, czy oślich grzbietów. Tradycyjnie najbardziej okazałe okna znajdowały się w ścianie wschodniej prezbiterium oraz w szerokich ścianach szczytowych transeptu. Wnętrze kościoła przykryto drewnianą, otwartą więźbą dachową, dlatego budynek początkowo nie był podparty od zewnątrz przyporami.
Stan obecny
Obecna budowla nie zachowała żadnych pierwotnych okien, choć nowożytne ościeża i maswerki sprawiają wrażenie, iż prawdopodobnie w trakcie wymiany wzorowano się na oryginalnych (zwłaszcza we wschodnim oknie prezbiterium). Całkowicie współczesnymi elementami są zakrystia po stronie południowej i kruchta północna, ale w zakrystii zachował się XV-wieczny portal wejściowy. Wewnątrz korpusu przetrwała późnośredniowieczna więźba dachowa oraz XV-wieczna chrzcielnica. Na południe od kościoła znajduje się para stojących kamieni, z których jeden ma wyrzeźbiony krzyż, prawdopodobnie wykonany w VII-IX wieku, a drugi posiada krzyż datowany na IX – XI wiek.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hubbard E., Clwyd (Denbighshire and Flintshire), Frome-London 1986.
Salter M., The old parish churches of North Wales, Malvern 1993.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, IV County of Denbigh, London 1914.