Historia
Główne elementy architektoniczne kościoła św. Cadoca wskazują iż został on zbudowany w XV wieku, lecz jego wezwanie i niektóre detale (piscina, arkada w prezbiterium) sugerują, iż najpewniej nastąpiło dużo wcześniej, może już na przełomie początku XIII wieku, jako że miejscowa parafia wspomniana została w dokumentach pisanych po raz pierwszy w 1254 roku. Prawdopodobnie pierwotny kościół z tego okresu przeszedł w XIV lub XV wieku poważną przebudowę, w trakcie której powiększony został o prezbiterium i wieżę. W drugiej połowie XIX stuleciu poddany został wiktoriańskiej renowacji prowadzonej przez Johna Pricharda.
Architektura
Kościół pod koniec średniowiecza składał się z podłużnej, prostokątnej nawy, także prostokątnego lecz węższego i krótszego prezbiterium od strony wschodniej, wieży po stronie zachodniej i kruchty przy południowym portalu wejściowym do nawy.
Nawa otrzymała od strony południowej późnogotyckie podwójne i potrójne okna zwieńczone pięcioliściami w prostokątnym obramowaniu. Prezbiterium natomiast jedno dwa okna dwudzielne w czworobocznych ościeżach w ścianach północnej i południowej oraz po jednym ostrołucznym oknie z trójdzielnymi maswerkami od strony wschodniej i południowej.
Wieżę wzniesiono na planie czworoboku, przedzielono gzymsem i zwieńczono krenelażem. Od strony północno – wschodniej otrzymała wieżyczkę z klatką schodową. Pomieszczenie z dzwonem otwarte zostało na każdą stronę dużym ostrołukowym oknem, podzielonym laskowaniem na dwa prześwity z których każdy zwieńczony został trójliściem.
Wewnątrz prezbiterium oddzielono od nawy ostrołuczną arkadą tęczy w której północnym murze umieszczono otwór do podglądania (hagioscope). Prawdopodobnie służył on księżom do podpatrywania plebana przy głównym ołtarzu, jako że po bokach arkady mogły stać ołtarze do odprawiania modłów za dusze zmarłych. Po przeciwnej stronie w ścianie południowej nawy umieszczona została piscina, a kolejna znalazła się w ścianie południowej prezbiterium. Przestrzeń przeznaczoną dla zwykłych wiernych do XVI wieku odgradzało od prezbiterium lektorium. Była to drewniana, bogato zdobiona przegroda z górnym balkonem do którego prowadziły schody w pogrubionej partii północnego muru.
Elewacje wewnętrzne kościoła w średniowieczu pokryte były barwnymi polichromiami figuralnymi z dużym udziałem czerwonej i żółtej kolorystyki. Splendoru dodawały także witraże w oknach, sądząc po odnalezionych reliktach przedstawiające nie tylko proste wzory, ale i sceny figuralne.
Stan obecny
Kościół należy do grupy najlepiej zachowanych późnośredniowiecznych budowli sakralnych na terenie Glamorgan, które poddane zostały jedynie ostrożnej renowacji wiktoriańskiej. Dzięki temu przetrwała oryginalna więźba dachowa, maswerki, czy ościeża okienne kościoła (najstarsze znajduje się w ścianie północnej nawy). W jego wnętrzu na południowej ścianie nawy zachował się cenny fresk z XV wieku, przedstawiający św. Jerzego walczącego ze smokiem oraz piscina w prezbiterium. Szczególnie cenna jest również belka pochodząca z dawnego lektorium z końca XV ,o misternej dekoracji z motywami roślinnymi.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, Church of St Cadoc A Grade I Listed Building in Grosmont, Monmouthshire.