Historia
Kościół św. Cadoca w Llangattock Lingoed zbudowany mógł zostać na początku XIII wieku, jako że miejscowa parafia wspomniana została w przekazach pisanych po raz pierwszy w 1254 roku. Prawdopodobnie ten pierwotny kościół przeszedł w XIV lub XV wieku poważną przebudowę, w trakcie której powiększony został o prezbiterium, wieżę i kruchtę, być może dostawiane w kilku etapach. Na zakończenie prac budowlanych wnętrze pokryte zostało figuralnymi malowidłami. Przetrwały one do czasu XVI-wiecznej reformacji, kiedy to zmiany w sprawowaniu kultu doprowadziły do zamalowania postaci świętych i usunięcia lektorium, a następnie wprowadzenia w XVII wieku do wnętrza drewnianych ław. Na początku drugiej połowy XIX stulecia budynek znajdował się w złym stanie, dlatego w 1876 roku poddany został wiktoriańskiej renowacji, przeprowadzonej przez Johna Pricharda, zaangażowanego w budowę i remonty wielu kościołów w południowej części Walii.
Architektura
Kościół zbudowany został nad stromymi zboczami, opadającymi po stronie południowej ku dolinie Full Brook, a po stronie wschodniej obniżającymi się nieco łagodniej ku małemu, spływającemu na południe strumieniowi. Początkowo zapewne miał bardzo prostą formę, typową dla wiejskich walijskich kościołów z okresu przejściowego między romanizmem a gotykiem, ograniczającą się do pojedynczej nawy na rzucie wydłużonego prostokąta. Pod koniec średniowiecza kościół składał się już z nawy, niższego i krótszego prezbiterium po stronie wschodniej, wieży po stronie zachodniej i kruchty przy południowym portalu wejściowym do nawy. Prezbiterium utworzono na planie prostokąta, nieco węższego od starszej nawy. Wieżę wzniesiono smukłą, na planie kwadratu, z północnym ryzalitem klatki schodowej. Całość została zorientowana względem stron świata.
Mury nawy od strony południowej przepruto późnogotyckim dwudzielnym i trójdzielnym oknem, z prostokątnymi obramieniami wypełnionymi pięciolistnymi maswerkami wpisanymi w ostrołuki i ośle grzbiety. Prawdopodobnie zastąpiły one starsze, mniejsze i prostsze otwory okienne późnoromańskie lub wczesnogotyckie. Prezbiterium oświetlono jednym oknem dwudzielnym w czworobocznym ościeżu w ścianie północnej i jednym w ścianie południowej, a także jednym ostrołucznym oknem z trójdzielnym maswerkiem od strony południowej i podobnym, ale wysoko przebitym oknem wschodnim, wcinającym się w partię szczytową prezbiterium. Północna elewacja nawy aż do schyłku średniowiecza mogła być pozbawiona jakichkolwiek otworów.
Zewnętrzne elewacje wieży przedzielono gzymsem kordonowym, oddzielającym najwyższą, przeznaczoną na dzwony kondygnację. Koroną murów zwieńczono krenelażem, osadzonym nie na popularnych w Walii wspornikach, lecz na kilku uskokach muru. Od strony północno – wschodniej ryzalit klatki schodowej podwyższono do formy wieżyczki strażniczo – obserwacyjnej, również zwieńczonej blankowanym przedpiersiem. Pomieszczenie z dzwonami otwarte zostało na każdą stronę dużym ostrołukowym oknem, podzielonym laskowaniem na dwa prześwity z których każdy zwieńczony został trójliściem. Niższą kondygnację doświetlały proste otwory szczelinowe, zastosowane także w wieżyczce schodowej. Duże ostrołuczne okno otwarto na poziomie przyziemia ku zachodowi, tuż nad profilowanym gzymsem cokołowym.
Wewnątrz kościoła prezbiterium oddzielono od nawy ostrołuczną, fazowaną arkadą tęczy, w której północnym murze umieszczono otwór do podglądania (ang. hagioscope). Prawdopodobnie służył do podpatrywania plebana przy głównym ołtarzu, jako że po bokach arkady mogły stać ołtarze do odprawiania modłów za dusze zmarłych. Po przeciwnej stronie, w ścianie południowej nawy umieszczona została piscina, a kolejna znalazła się w ścianie południowej prezbiterium. Przestrzeń przeznaczoną dla zwykłych wiernych do XVI wieku odgradzało od prezbiterium lektorium. Była to drewniana, bogato zdobiona przegroda z górnym balkonem, do którego prowadziły schody w pogrubionej partii północnego muru. Elewacje wewnętrzne kościoła w średniowieczu pokryte były barwnymi polichromiami figuralnymi z dużym udziałem czerwonej i żółtej kolorystyki. Splendoru dodawały także witraże w oknach, prawdopodobnie przedstawiające nie tylko proste wzory, ale i sceny figuralne.
Stan obecny
Kościół należy do grupy najlepiej zachowanych późnośredniowiecznych budowli sakralnych na terenie hrabstwa Monmouthshire. Poddany został jedynie ostrożnej renowacji wiktoriańskiej, bez większych ingerencji w gotycką architekturę. Dzięki temu przetrwała oryginalna więźba dachowa, arkada tęczy, arkada podwieżowa, maswerki, czy ościeża okienne kościoła. We wnętrzu na południowej ścianie nawy zachował się cenny fresk z XV wieku, przedstawiający św. Jerzego walczącego ze smokiem oraz piscina w prezbiterium. Szczególnie cenna jest również belka pochodząca z dawnego lektorium z końca XV wieku, o misternej dekoracji z motywami roślinnymi.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Newman J., The buildings of Wales, Gwent/Monmouthshire, London 2000.
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.