Historia
Murowany kościół w Llanfihangel y Creuddyn zbudowany został w XIV wieku, jako świątynia filialna, prawdopodobnie stanowiąca własność biskupów St Davids. Rozbudowywany był w XV stuleciu, kiedy to wzniesiona została masywna wieża. Wiktoriańską renowację przeprowadzono w latach 1870-1874 roku. W jej trakcie niestety wymieniono wszystkie portale i okna, a także wybudowano kruchtę na miejscu starszego przedsionka. Następnie pod koniec XIX wieku prowadzono prace remontowo – budowlane przy wieży, na której wzniesiono iglicę i nieco obniżono przedpiersie. W 1904 roku do kościoła dobudowana została zakrystia, zaś w 1933 roku podziemna kotłownia.
Architektura
Kościół wzniesiony został na planie krzyża łacińskiego, składającego się z pojedynczej prostokątnej nawy, transeptu i prezbiterium na rzucie zbliżonym do kwadratu. Otrzymał formę podobną do kościołów w Llanbardarn Fawr oraz Llanddewi Brefi, gdzie również zbudowano płytkie transepty, bardzo popularne w XIV wieku na terenie Walii. Poszczególne części kościoła św. Michała mogły być wznoszone w pewnych odstępach czasu, gdyż mury prezbiterium ujęte zostały u podstawy pochyłym cokołem z gzymsem, elementem w który nie została wyposażona nawa.
Wnętrze kościoła dostępne było portalem umieszczonym w zachodniej części południowej ściany nawy, być może już w średniowieczu poprzedzonym niewielką kruchtą. Prawdopodobnie kolejny portal wejściowy znajdował się w południowej ścianie szczytowej transeptu. Pierwotnie oświetlenie kościoła zapewniać mogły ostrołuczne, stosunkowo wąskie i rozglifione do wnętrza okna, z których część przypuszczalnie wymieniona została na późnogotyckie u schyłku średniowiecza. Okno o stylistyce angielskiego gotyku wertykalnego mogło zostać założone we wschodniej i południowej ścianie prezbiterium, natomiast transept i nawa opisywane były jako ciemne, zapewne więc do końca średniowiecza bazowały na otworach z XIV wieku. Na przełomie XV i XVI wieku nawę, prezbiterium oraz transept przykryto drewnianymi kolebkami, powstałymi na miejscu starszych lub zbudowanymi w celu przykrycia otwartej więźby dachowej.
Na przecięciu naw wszystkie części kościoła rozdzielono wysokimi arkadami o ostrołucznych archiwoltach osadzonych na gzymsach impostowych. W XV wieku nad nimi wzniesiona została czworoboczna wieża, wyjątkowo masywna w stosunku do reszty budowli. Wnętrze wieży ponad przyziemiem pomieściło trzy kondygnacje, rozdzielone drewnianymi stropami i dostępne za pomocą spiralnej klatki schodowej, osadzonej w północno – wschodnim narożniku przecięcia naw. Dwa z pięter doświetlane były jedynie drobnymi szczelinami. Większe przeźrocza znajdowały się tylko na najwyższej kondygnacji z dzwonami. Nad nimi mury wieży zwieńczono typowym dla Walii przedpiersiem osadzonym na wysuniętych z lica wspornikach.
Stan obecny
Kościół posiada dziś średniowieczne mury obwodowe nawy, transeptu, prezbiterium i XV-wiecznej wieży, zwracającej uwagę znacznymi rozmiarami, jak na wiejską budowlę sakralną. Dodatkiem nowożytnym jest zakrystia po północnej stronie prezbiterium oraz kruchta przed południowym wejściem do nawy. Większość obramień okiennych i drzwiowych uległa wymianie lub przekształceniu, za wyjątkiem szczelinowych otworów wieży. Kopią oryginalnego okna może być XIX-wieczne ościeże otworu w północnej ścianie prezbiterium. Wewnątrz zachowała się beczkowa, drewniana więźba dachowa z około 1500 roku, zastosowana w nawie, transepcie i prezbiterium. Średniowieczne są również podwieżowe arkady, prawdopodobnie powstałe w XIV wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Glynne S.R., Notes on the Older Churches in the Four Welsh Dioceses, „Archaeologia Cambrensis”, 2/1885.
Ludlow N., Ceredigion Churches, An Overview of the Churches in Ceredigion, Llandeilo 2000.
Ludlow N., Ceredigion Churches, Church Reports, Llandeilo 2000.
Salter M., The old parish churches of South-West Wales, Malvern 2003.
Wooding J., Yates N., A Guide to the churches and chapels of Wales, Cardiff 2011.