Historia
Kościół w Llanfihangel Rogiet został zbudowany w XIII wieku, a w następnym stuleciu powiększony, być może przy wsparciu finansowym rodziny Martelów. Kolejne prace budowlane miały miejsce na przełomie XV i XVI wieku, kiedy to najpewniej wzniesiono wieżę i nawę boczną. Gruntowną renowację budowli przeprowadzono na początku XX wieku. W jej trakcie w 1904 roku przebudowano, a w zasadzie odbudowano zrujnowaną od połowy XVIII wieku nawę północną, odkrywając przy okazji dwa średniowieczne nagrobki.
Architektura
Kościół zbudowany został na stosunkowo płaskim terenie u podstawy wzgórz na północy, po południowej stronie których rozciągał się nizinny nadbrzeżny pas przy ujściu rzeki Severn do Kanału Bristolskiego. Początkowo składał się z prostokątnej w planie nawy, do której od wschodu dostawiono nieco węższe prezbiterium na rzucie wydłużonego prostokąta. W okresie późnego średniowiecza układ przestrzenny powiększono o nawę północną, długości równej z nawą główną, ale nieco węższą, a także o czworoboczną wieżę po stronie zachodniej na osi nawy głównej. Ponadto do południowej ściany nawy dobudowana została kruchta (układ ten musiał być popularny w regionie, bowiem bardzo podobny zastosowano w pobliskim kościele w Rogiet).
Wnętrze nawy i prezbiterium kościoła od czasu gotyckiej przebudowy oświetlać mogły jednodzielne i wielodzielne okna z trójlistnymi maswerkami wpisanymi w ostrołuki i ośle grzbiety, przy czym tradycyjnie największe i najbardziej ozdobne okno zapewne znajdowało się we wschodniej ścianie prezbiterium. Główny portal wejściowy znajdował się w zachodniej części ściany południowej nawy. Przypuszczalnie w XV wieku został on zastąpiony nowszym, jednolicie fazowanym na całej wysokości i zamkniętym półkoliście. Drugi portal wejściowy znajdować się mógł w ścianie zachodniej, gdzie pod koniec średniowiecza wstawiono arkadę otwartą na przyziemie wieży.
Nawę od prezbiterium oddzielono wąską arkadą tęczy z ostrołuczną, podwójnie fazowaną archiwoltą osadzoną na wspornikach w kształcie ludzkich głów. Po jej bokach od strony nawy utworzono dwie wnęki z profilowanymi obramieniami zamkniętymi łukami typu ośli grzbiet i płaskorzeźbionymi kwiatonami. Przed nimi pierwotnie znajdowało się lektorium, zapewne o formie drewnianej przegrody, z piętrem dostępnym kamiennymi schodami w grubości muru północnego. Wraz z budową nawy bocznej ścianę północną nawy głównej zastąpiono arkadami opartymi na ośmiobocznych filarach i półośmiobocznych filarach przyściennych, z płaskimi, prosto profilowanymi kapitelami i niskimi cokołami. Arkady zamknięto ostrołucznie, dekorując popularnym w architekturze kościoła podwójnym fazowaniem z rozdzielającym wgłębieniem.
Mury wieży wzmocnione zostały w zachodnich narożnikach dwoma ustawionymi pod skosem przyporami. Obie uzyskały formę uskokową, ale z niską wysokością, nie dochodzącą nawet do połowy wieży. Akcent horyzontalny na jej elewacjach wprowadził gzyms kordonowy, dzielący bryłę na nieco mniejszą część z przyziemiem i piętrem oraz wyższe górne kondygnacje (oba powyższe elementy, niskie przypory i gzyms kordonowy, zastosowano także w kościele w Rogiet). W koronie mury wieży zwieńczono wydatnym przedpiersiem, osadzonym na rzędzie wysuniętych z lica ścian wspornikach. Oświetlenie wieży zapewniały proste otwory czworoboczne, jedno okno zamknięte trójliściem w ścianie zachodniej i proste dwudzielne okna z każdej strony najwyższej kondygnacji z dzwonami. W przyziemiu ściany zachodniej utworzono ostrołuczny portal z podwójnym fazowaniem rozdzielonym wklęską.
Stan obecny
Kościół w zasadzie prezentuje dziś formę późnogotycką, pomimo że nawa północna została odbudowana na początku XX wieku, a mury nawy głównej i prezbiterium pochodzą z XIII/XIV wieku. Jeszcze do niedawna kościół był nieużytkowaną i zaniedbaną budowlą, ale obecnie, na skutek przeprowadzonej w XXI wieku renowacji, jest udostępniony dla wiernych i zwiedzających. We wschodniej ścianie prezbiterium zachowało się okno z XIV wieku, w murach wieży i kruchty późnogotyckie portale, a wewnątrz arkady międzynawowe, arkada tęczy i dwie sąsiednie wnęki ścienne. Po lektorium pozostały jedynie schody prowadzące na piętro i górne wejście w ścianie tęczowej. Spośród średniowiecznego wyposażenia i wystroju przetrwała chrzcielnica pochodząca z XII stulecia oraz nagrobki Ann i Johna Martelów z początku XIV wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Newman J., The buildings of Wales, Gwent/Monmouthshire, London 2000.
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.