Historia
Kościół św. Trygarna wybudowany został w XIII wieku jako prosta, wiejska budowla sakralna. W XIV wieku i pod koniec średniowiecza został przekształcony, ale późnogotyckie zmiany dotyczyły jedynie detali architektonicznych, wystroju świątyni i nowej więźby dachowej. Poważniejszą przebudowę przeprowadzono w okresie wiktoriańskim, w 1872 roku, kiedy to dostawione zostało prezbiterium.
Architektura
Pierwotnie kościół był bardzo prostą romańską budowlą salową, wniesioną na planie wydłużonego prostokąta o długości 12,2 metrów i szerokości 4,6 metra, nie posiadającą wydzielonego zewnętrznie z bryły prezbiterium. Całość przykryta była jednym, dwuspadowym dachem opartym na dwóch pozbawionych zdobień trójkątnych szczytach. Z powodu braku wieży, prawdopodobnie już w XIII wieku nad zachodnim szczytem osadzono prostą dzwonnicę. Mury kościoła ze względu na brak sklepień nie wymagały podparcia pilastrami lub przyporami.
Wejście do wnętrza kościoła wiodło przez zachodnią część ściany południowej, gdzie w XV lub w początkach XVI wieku stary portal zastąpiono półkoliście zamkniętym portalem o prostokątnym, profilowanym obramieniu, profilowanym gzymsie kapnikowym i z płaskorzeźbionymi liśćmi umieszczonymi w narożnikach gzymsu. Drugie wejście do kościoła od co najmniej przełomu XIII i XIV wieku wiodło od północy, gdzie wstawiono wówczas drugi, profilowany portal.
Pierwotnie oświetlenie wnętrza kościoła zapewniały raczej niewielkie okna, zamknięte trójliśćmi lub lancetowato. Przypuszczalnie nieco większe było okno wschodnie wypełnione prostym maswerkiem, zapewniające dopływ światła dla głównego ołtarza. W okresie późnego średniowiecza część okien mogła zostać wymieniona na większe, zamknięte popularnymi wówczas pięcioliśćmi. Wnętrze kościoła przykryte było otwartą więźbą dachową z półkolistymi jętkami podtrzymującymi krokwie.
Stan obecny
W bryle widocznego dziś kościoła prezbiterium jest elementem całkowicie nowożytnym, choć trzeba oddać, iż stylistycznie nie odbiegającym od średniowiecznej nawy. W jego mury wstawiono przeniesiony północny portal nawowy z przełomu XIII i XIV wieku, obecnie najstarszy zachowany detal architektoniczny kościoła. Jest on widoczny jedynie od wnętrza prezbiterium. Ponadto w nawie zachował się XV-wieczny portal wejściowy oraz okno z XIV/XV wieku we wschodniej części ściany południowej. Kolejne oryginalne okno znajduje się w ścianie zachodniej, być może jednak przeniesione tam zostało ze wschodniego muru nawy, gdy został on przebity w celu dostawienia nowożytnego prezbiterium. Wewnątrz obejrzeć można nad nawą późnośredniowieczną więźbę dachową.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Haslam R., Orbach J., Voelcker A., The buildings of Wales, Gwynedd, London 2009.
Salter M., The old parish churches of North Wales, Malvern 1993.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient Monuments in Anglesey, London 1937.