Historia
Według tradycji św. Cadfan założyć miał pierwszy kościół w Llanbrynmair około 560 roku. Pełnił on funkcje parafialne i podlegał biskupstwu w St Asaph. Prawdopodobnie w XIII lub XIV wieku zastąpiony został nową, gotycką budowlą, którą powiększono o północną kaplicę na początku XVI stulecia. Pierwsze przekształcenia nowożytne przeprowadzono w XVII wieku dobudowując drewnianą dzwonnicę, mniejsze modernizacje miały miejsce w latach 1748-1749, a gruntowna renowacja wiktoriańska nastąpiła w okresie 1854-1860.
Architektura
Początkowo kościół był typową dla walijskiej wsi prostą budowlą salową na planie prostokąta, przykrytą dwuspadowym dachem opartym na dwóch trójkątnych szczytach, nie posiadającą wydzielonego zewnętrznie prezbiterium, ani żadnego innego aneksu. Przypuszczać można, iż oświetlały ją niewielkie, raczej wąskie okna, być może zwieńczone popularnymi w gotyku trójliściami. Wewnątrz wyposażenie ograniczało się do dwóch kamiennych piscin: jednej zwieńczonej ostrołucznie, drugiej półkoliście. Na początku XVI wieku przestrzeń kościoła znacznie się powiększyła dzięki dostawieniu po stronie północnej obszernej kaplicy, otwartej całą szerokością na korpus. Oświetlały ją późnogotyckie trójdzielne i dwudzielne okna.
Stan obecny
Kościół opisywany jest jako leżący w miejscowości Llanbrynmair, choć w XIX wieku centrum osady w związku z budową drogi przesunięto na północ i dziś zabytek na mapach usytuowany jest pośrodku wsi Llan. Został on częściowo przekształcony w okresie nowożytnym. Od strony zewnętrznej najbardziej rzuca się w oczy drewniana dzwonnica ponad zachodnią częścią nawy i przekształcone okna korpusu. Kruchta po stronie południowej może pochodzić z XVI wieku, lecz czasem opisywana jest jako nowożytna. Wewnątrz część więźby dachowej nad korpusem (zwłaszcza po stronie środkowej i zachodniej) pochodzi jeszcze z okresu średniowiecza, lecz w partii wschodniej wymieniona została w XIX wieku. Zachodnia część nawy została odgrodzona i przekształcona na zakrystię i magazyn. Najstarszym elementem wyposażenia jest pochodząca z XIII wieku chrzcielnica.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of Mid-Wales, Malvern 1997.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions of Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments of the County of Montgomery, London 1911.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, Church of St Mary A Grade II* Listed Building in Llanbrynmair, Powys.