Historia
Kościół farny w Llanbeulan na wyspie Anglesey (podlegała mu kaplica w Tal y llyn) zbudowano w XII wieku. W XIV wieku ta mała i bardzo prosta budowla została powiększona o wydzielone zewnętrznie prezbiterium oraz kaplicę. Kolejne prace budowlane z XV i początku XVI wieku dotyczyły już tylko wystroju i detali architektonicznych, dostosowywanych do stylistyki późnogotyckiej. Gruntowną nowożytną renowację zabytku przeprowadzono w połowie XIX wieku. Wymieniono wówczas między innymi poszycie dachowe i część wyposażenia.
Architektura
Romański kościół św. Peulana był typową dla okresu wczesnego średniowiecza prostą budowlą, jakie dość licznie wznoszono na terenie Walii. Składał się jedynie z prostokątnego w planie salowego korpusu o wymiarach około 8,4 x 4,7 metra, bez wydzielonego zewnętrznie z bryły prezbiterium i bez jakiegokolwiek aneksu (np. kruchta, zakrystia). Wejście prowadziło od zachodu, oświetlenie zaś zapewniały wąskie i niewysokie, rozglifione do wnętrza okna szczelinowe. Wnętrze zapewne przykryte było otwartą więźbą dachową.
Gotycka rozbudowa doprowadziła do powiększenia kościoła po stronie wschodniej o nieco węższe, krótsze i niższe, prostokątne w planie prezbiterium (4,7 x 3,6 metra) oraz dostawioną do południowej ściany nawy kaplicę (3,4 x 4,9 metra). Wprowadzone wówczas gotyckie okna były już większe, zapewne w większości zwieńczone popularnymi trójliśćmi, w Llanbeulan z bardzo uwypuklonymi górnymi partiami (niektóre z nich, jak okno wschodnie prezbiterium, ozdobiono płaskorzeźbionymi ludzkimi maskami). Pod koniec średniowiecza część z nich wymieniono na jeszcze większe okna o czworobocznych, profilowanych ościeżach. Wejście do kościoła pozostawiono na starym miejscu.
Wnętrze nawy otwarte zostało na południową kaplicę profilowaną uskokami arkadą o lekko ostrołucznym zamknięciu, na prezbiterium zaś profilowaną arkadą tęczy o półkolistej formie. Wszystkie trzy części kościoła przykryte zostały drewnianą, otwartą więźbą dachową, opartą na kamiennych, pozbawionych zdobień konsolach. Prezbiterium mogło pierwotnie być oddzielone od nawy lekką przegrodą lektorium o drewnianej konstrukcji.
Stan obecny
Malowniczy kościół zachował bryłę i układ uzyskane po gotyckiej przebudowie oraz detale architektoniczne z prawie wszystkich epok. W ścianie wschodniej kaplicy widoczne jest XII-wieczne, przeniesione tam później okno, z XIV wieku pochodzi arkada tęczy i arkada kaplicy, oraz zamurowane okno północne w prezbiterium, a południowe i wschodnie okno prezbiterium pochodzi z przełomu XV i XVI wieku. Okna północne i zachodnie nawy zostały wymienione w XIX wieku, podobnie jak wschodnie wejście do kaplicy południowej. W XVII wieku wstawiono nowe okno w południową ścianę kaplicy. Wewnątrz średniowieczna więźba dachowa została wymieniona, lecz zachowała się ciekawa XII-wieczna, bogato dekorowana chrzcielnica o nietypowym prostokątnym kształcie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kinross J., Discovering the smallest churches in Wales, Stroud 2007.
Salter M., The old parish churches of North Wales, Malvern 1993.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient Monuments in Anglesey, London 1937.